Onderwerp: WERELDMUZIEK, POP-ROCK, JAZZ

12 Juli 2013

Viva Brasil Festival brengt Braziliaanse iconen naar Amsterdam

Tekst: Clarissa Mattos
Beeld: Ron Beenen

De zon was ruimschoots aanwezig en met de zomerse temperaturen was het scenario het afgelopen weekeinde compleet voor een tropische sfeer in Amsterdam. Het Viva Brasil festival maakte het plaatje compleet met een driedaags programma met onder andere de Braziliaanse sterren Gal Costa en Djavan. 

De Nederlandse zangeres Josee Koning - dé Nederlandse ambassadrice van Braziliaanse muziek - was gastvrouw van het festival en een perfecte vertegenwoordiging van de muzikale verbinding tussen Brazilië en Nederland. De eerste editie van het Festival vond plaats in 1994 en sindsdien heeft het Viva Brasil Festival verschillende grote namen van de Braziliaanse muziek naar Nederland gebracht zoals João Bosco, Gilberto Gil en Daniela Mercury. Gal Costa ontbrak nog aan deze indrukwekkende lijst. Afgelopen vrijdag kwam een lang gekoesterde wens van de festivalorganisatie tot leven.

Gal Costa met poëtische opening door Ceumar

De eerste avond van het festival bracht twee bijzondere vrouwenstemmen. De in Amsterdam wonende Braziliaanse zangeres Ceumar, zichzelf begeleidend met enkel haar gitaar en haar delicate muzikaliteit, vulde de zaal van de RAI Theater in Amsterdam met poëzie. Met een solo-optreden van deze vakvrouw komt haar essentie als singer/songwriter het best tot zijn recht. Elk ander element op het podium is dan overbodig. Het was het perfecte voorgerecht voor wat nog zou volgen deze avond: een show van zangeres Gal Costa.

Samen met Maria Bethânia, Gilberto Gil en Caetano Veloso vormde Costa de Braziliaanse Tropicalismo beweging in de zestiger en zeventiger jaren. Daarna werd Costa met haar onmiskenbaar kristalijne stem beroemd met nummers van de meest populaire liedjesschrijvers uit Brazilie zoals Tom Jobim en João Bosco.

Haar meest recente project ‘Recanto’ is tot stand gebracht onder regie van Caetano en Moreno Veloso. Vader en zoon hebben een prachtig harmonieus en tegelijkertijd gedurfd overzicht van Gal’s muzikale carrière samengesteld. Veel klassiekers werden vernieuwd met arrangementen waar de inzet van ruwe electronische geluidslandschappen niet werd geschuwd.

De show begon dramatisch. Gal zittend en gekleed in het zwart, met slechts een spotlight op het gezicht, zong drie intense nummers. De toon was bijna somber, maar toen het publiek nauwelijks meer kon ademen, kwam ze met een innovatieve versie van "Divino e Maravilhoso" en zette hiermee een heel andere toon voor de rest van het concert. Het schokeffect werkte als bevrijdende omslag. Het leek alle harten in de zaal te openen.

De door Caetano Veloso gekozen esthetiek zet Gal Costa voor nieuwe uitdagingen en het is duidelijk dat ze door de begeleiding van Domenico Lancellotti (drums en drumcomputer), de virtuose Pedro Baby (elektrische en akoestische gitaar) en Bruno Di Lullo (bas) veel energie krijgt.  Al met al een geslaagd concert dat door het overwegend Braziliaanse publiek positief werd ontvangen.

Carnaval en Forró uit Pernambuco   

De zaterdag van het festival was gewijd aan de cultuur van Pernambuco, een deelstaat van Brazilie waarin Nederlands-Brazilie in de 17de eeuw is gevestigd. Typische ritmes zoals de sensuele Forro en de carnavalsmuziek genoemd Frevo Pernambucano werden gespeeld door de Amsterdams-Braziliaanse Banda Forrozar en de populaire zangers André Rio en Paulinho Leite uit Recife, hoofdstad van Pernambuco.

Tegelijk speelde in het Bimhuis de Braziliaanse bigband Spok Frevo onder leiding van saxofonist Inaldo ‘Spok’ Cavalcante. Deze band blinkt uit in frevomuziek, de razendsnelle en virtuoze carnavalsmuziek uit Recife. Frevo ontstond honderd jaar geleden uit Europese marsmuziek en polka’s. Het orkest was zaterdagavond flink op dreef. De Volkskrant schreef over een eerder concert: ‘Parkeriaanse solo’s van Spok, duizelingwekkende en massa verplaatsende trombonepartijen, trompetten die elkaar omhoog jagen... adhd-jazz van de meest opwindende soort'. Dat werd ook deze avond waargemaakt. Passend bij een festival schoof later de band van zanger André Rio aan bij het publiek en zong Rio een paar nummers mee. Grappig was de rol van de vertaalster. Cavalcante deed voorkomen of hij geen engels sprak. Alle uitvoerige uitleg moest door een charmante meegebrachte vertaalster annex danseres in vuurrood mantelpakje vertaald worden. Het overwegend Nederlandse publiek kreeg gedurende het concert zo een portie Braziliaanse muziekgeschiedenis voorgeschoteld. Aan het eind van de avond zou blijken dat de bandleider de engelse taal meer machtig was dan hij het publiek deed geloven. Deze avond vol energie verdiende meer publiek. Degenen die wél aanwezig waren genoten zichtbaar.

Djavan met vooraf Lilian Vieira

Lilian Vieira mocht met gitarist Kees Gelderblom de avond openen. Een af en toe geëmotioneerde Vieira speelde een aantal Braziliaanse klassiekers en een aantal eigen stukken.  Speciaal was de aankondiging van een klassieke samba uit 1978 (Zé do Caroço) die Vieira met trots opdroeg aan de huidige situatie van honger naar verandering in het thuisland van de in Utrecht wonende Braziliaanse zangeres.

De 63-jarige Djavan heeft  zich met 35 jaar ervaring ontwikkeld tot één van de meest populaire en creatieve Braziliaanse artiesten. Zijn geluid is even toegankelijk, herkenbaar als origineel. Zijn hartverwarmende composities klinken als een eigentijdse mix van Braziliaanse en Afrikaanse ritmen met invloeden uit de jazz, pop en R&B. Dat was zondag in het Muziekgebouw niet anders.

Veel van Djavan’s muziek is verworden tot klassiekers. Djavan’s album Luz, met daarop een solo van Stevie Wonder bereikte platinum in 1983. Drie jaar later won hij met The Manhattan Transfer Brasil een Grammy. Toch probeert Djavan tijdens het concert niet eenvoudig te scoren met enkel oude hits. Daarvoor heeft hij te veel onrust gaf hij in een vraaggesprek aan. Hij houdt ervan om zichzelf opnieuw uit te vinden zonder verlies van de karakterisering en identiteit van de songs. Hij vind bovendien zelf dat zijn nieuwere nummers, waarvan hij er 7 speelde op het concert, niet zoals de oude zijn. Veel van zijn bekende repertoire heeft hij met nieuwe arrangementen bewerkt. Des te opvallender en grappig genoeg verfrissend was dat hij de klassieker Meu Bem Querer uit 1978 in de originele uitvoering speelde.

De sympathieke Djavan, de meeste nummers zichzelf begeleidend op gitaar, had een brede geroutineerde band met topmuzikanten meegebracht bestaande uit 2 blazers, 2 toetsenisten, een gitarist en ritmesectie van electrische bas en drums. Djavan, zich bewust van zijn sterrenstatus, deed het hele concert zijn best zijn toehoorders te behagen. Het vrouwelijke deel van zijn publiek kwam bij het podium een aanraking van deze schijnbaar niet ouder wordende man ophalen. Bij de enthousiaste toehoorders op het balkon zocht hij met regelmaat oogcontact. Alles bij elkaar een meer dan geslaagd concert waar alleen maar blije gezichten te zien waren.

Het Festival in 2014

De organisatie van Viva Brasil kondigde voorafgaand aan het concert van Djavan aan de komende jaren zeker door te gaan met het festival. Wel heeft het er voor gekozen om de concerten meer te spreiden. Hoe dat er precies uit gaat zien is op dit moment nog niet bekend, maar in ieder geval zullen niet alle concerten in één weekend plaatsvinden. De herintroductie van het festival mag geslaagd genoemd worden. Mooie namen op het affiche, bijzondere concerten in een gezellige sfeer. Concerten die niet alleen voor liefhebbers van Latijns-Amerikaanse muziek maar voor een breder publiek interessant zijn.