Onderwerp: JAZZ, FESTIVAL
3 Oktober 2007
25 jarig Paradox blikt terug en kijkt vooruit
Tekst en beeld van Louis Obbens
Paradox Tilburg - 15 en 16 september 2007
Begin jaren ’80, nog in de ban van de fusion van Weather Report en ‘We want Miles’ waande ik mij, totaal onder de indruk van Miles ‘Kind of Blue’, eens in een serieuze jazzclub, het Tilburgse Paradox. Overrompeld door de complexiteit van de muziek en de arrogantie en zelfingenomenheid van muzikanten en publiek voelde ik mij buitengesloten.
Retrospectief
Buiten wat goed bedoelde pogingen begon de daadwerkelijke start van het huidige Paradox in 1985. De toenmalige bestuursvoorzitter van de Stichting Bevordering Muziekimprovisatie, Niko Langenhuijzen (bassist van de jaren ’70 formatie Ohm en leider van het orkest Vaalbleek) vond uiteindelijk het zo broodnodige financiële ei van Columbus. De ideële Triodosbank was bereid op voorwaarde van een borg een hypotheek op een door Langenhuijzen voorziend pand te geven. Het verkrijgen van een borg was een harde dobber omdat de Stichting zelf geen kapitaal bezat. Een idee van Langenhuijzen zorgde uiteindelijk voor een collectief geïmproviseerde oplossing. Hij wist bij benadering 150 muzikanten en sympathisanten te vinden die garant stonden voor de zo noodzakelijke borg. Aanvankelijk ongesubsidieerd ging Paradox hernieuwd en ambitieus, maar niet direct succesvol, van start. Het is uiteindelijk te danken aan de synergie tussen het podium Paradox en de aanwezigheid van unieke getalenteerde muzikanten dat Paradox is uitgegroeid tot een podium van niveau. Het spontaan ontstane leer- en ontwikkelingsklimaat voor muzikanten, waarin mentoren en leerlingen via diverse vormen van musiceren elkaar naar grotere improvisatiehoogten brachten en daarbij een eigen stijl ontwikkelden, is mede bepalend geweest voor de totstandkoming van de zogeheten Tilburge School. Wat begonnen is met bassist/ pianist Niko Langenhuijzen en pianist Willem K ¼hne is vervolgd door innovators als Bert Palinckx (contrabas), Jacq Palinckx (gitaar) en saxofonist Paul van Kemenade. Daarna hebben talenten als Eric van de Westen (contrabas/ basgitaar), Eric Vloeimans (trompet) en Jeroen van Vliet (piano, keyboard) zich naar het internationale podium gewerkt. Inmiddels zijn Harmen Fraanje (piano) en Mete Erker (saxofoon) voorbeelden van de laatste generatie van de Tilburgse School.
Het was dan ook niet meer dan logisch dat de programmeurs van het 25 jarig jubileum gekozen hebben om deze generaties unieke muzikanten in de etalage te zetten.
Jubileumverslag 15 september 2007
Op zaterdagavond begon onder leiding van Jan Wirken (drums), het Werkentrio, na 20 jaar, aan een aarzelend optreden. Het Trio werd overeind gehouden door bassist Bert Palinckx, die al even spannende als gevarieerde structuren aanbracht. De bijdragen van zowel de leider als saxofonist Sjoerd Rolsma bleven aan de veilige, voorzichtige kant. Er werd vooral geput uit het verleden en het optreden was mede gezien de beperkte voorbereidingstijd van deze muziekanten vooral van nostalgische waarde.
Als opmaat voor Palinckx Extended speelde Bert Palinckx (de centrale muzikant van deze avond) in een ondersteunende rol, vier composities met zangeres MaryLou. Het ‘indiase’ karakter van de stukken kwam via elektronische tamboura en tabla. De sfeer was bij vlagen onheilspellend mooi, hoopgevend, bevrijdend dan wel overweldigend uitdagend van karakter.
Voor het derde deel van de avond waren mijn verwachtingen hooggespannen. Een goed ingespeelde formatie Palinckx Extended, die al dan niet in inmiddels ontbonden status, een mix van impro-rock, psychedelica, funk & soul aan de dag legden. Kern van het optreden werd gevormd door een tweetal composities van het recentelijk overleden Pink Floyd genie Syd Barrett. De virtuoze overgangen, de vervormende effecten bij de speelse interactie en de orgastische bijdrage van MaryLou waren adembenemend. Dat de groep ook melodieus en relaxt uit de voeten kon komen bleek uit de in vele jaren opgebouwde compositie waarin Hans Sparla een wonderschoon geïnspireerd trombonesolo ten gehore bracht. Ook het humoristische Don’t be late en een compositie van Marvin Gay als apotheose, maakte mijn verwachtingen meer dan waar.
Voor de formatie van Eric van de Westen was de ondankbare taak weggelegd om af te sluiten. Hoewel het concert van Palinkx Extend niet overtroffen werd (waarom eigenlijk ook?), was het optreden meer dan verdienstelijk, compositorisch sterk en ook in de historie geplaatst. Met name het paradoxale ‘ode aan de eenzaamheid’ een langzame ballad met een zichzelf repeterend thema, bleef boeien omdat het dreigend aan intensiteit won, uiteindelijk uitmondend in het &hellip.. niets.
Jubileumverslag 16 september 2007
Het hart van het middagoptreden in Paradox was terecht neergelegd bij de altist en leermeester Paul van Kemenade. Van Kemenade had vooraf gekozen om in twee duo-bezettingen zijn bijdrage te leveren. In zijn eerste sessie, met Podium Trio gitarist Jan Kuiper, werd een complex virtuoze Bardo ten gehore gebracht. Dan weer snijdend/ niets ontziend, gebruikmakend van alle registers, afgewisseld met sobere sensitieve momenten, werd de luisteraar terecht op de proef gesteld. Van Kemenades affiniteit met en beïnvloeding door Afrikaanse muziek kwam speels tot uiting door een lieflijk kinderliedje dat sterk contrasteerde met Bardo. De Afrikaanse ritmes en percussies werden hierin smaakvol door Kuiper aangebracht. In de tweede sessie vormde de pianist Stevko Busch een duo met van Kemenade. In een drietal afwisselende relatief korte stukken werd zowel het melancholieke, cerebrale als via Afrique de geest van Afrika opnieuw kleurrijk en verhalend neergezet.
Voor en na het optreden van Van Kemenade speelde twee kwartetten met Pascal Vermeer op slagwerk. Het eerste stond onder leiding van de relatieve nieuwkomer Mete Erker. Het optreden bestond uit historische composities met een onderling sterk uiteenlopend karakter. Zo kwamen ondermeer composities langs van Coltrane, Monk en Scofield. Het plezier was nadrukkelijk aanwezig, de muzikanten boden een positieve blik op de toekomst van de Tilburge Jazz.
Bij de waardige afsluiting van het Festival 25 jaar Paradox stond de nestor van de Tilburgse Jazz, Niko Langenhuijzen, net als vrijdagavond met het orkest Vaalbleek, weer achter de contrabas. In het eerste nummer werd na een gepast contrabas “ drum intro, door het kwartet de ‘koe bij de horens’ gevat. In up-tempo werd door Eric Vloeimans explosief en zeer expressief gesoleerd. Het hoge niveau bleef gedurende een vol uur als een huis overeind. Tussen de weergaloze muziek van de Boschenaar en oud-lid van het Van Kemenade leerorkest door, lukte het Vloeimans het publiek op anekdotische wijze toe te spreken over de start van zijn carrière in de ‘Kruikenstad’.
Tijdens deze dagen in een toegankelijk Paradox, vol hoogwaardige improvisatie van de overwegend gearriveerde Tilburgse Jazzscène, heb ik mij afgevraagd of dat het buitengesloten gevoel van weleer niet meer aan mijzelf lag dan aan de sfeer en muziek van Paradox destijds.
Prospectief
Dat Tilburg een culturele ‘boost’ in het toch al niet geringe aanbod (de Pont, 013, Paradox, Mundial, Scription, Stranger than Paranoia) kan krijgen is lovenswaardig. Er zijn plannen voor een verhuizing van Paradox. Het nieuw te bouwen complex binnen het Veemarktkwartier (013- Tivoli) moet volgens het management van Paradox ruimte blijven bieden (middels een relatief kleine zaal) als repetitie en concertruimte voor een select publiek. Daarnaast zal een tweede grotere concertzaal (in samenwerking met de UvT, Scription en Mundial) onderkomen bieden aan ambitieuzere projecten. Het streven moet erop gericht zijn het unieke ‘levende’ karakter van de Tilburgse Muziek overeind te houden, zodat jong talent zich blijvend kan ontwikkelen. Daarnaast is het voor elke liefhebber een genot om in toenemende mate (zoals twee jaar geleden al is ingezet) ook internationale muzikanten naar Midden Brabant te halen. Jazz en de daarbij horende randvoorwaarden zijn gebaat bij verandering en ontwikkeling&hellip
Bezettingen
- Het Werken Trio: Sjoerd Rolsma, saxofoons/ Bert Palinckx, contrabas/ Jan Wirken, drums
- Duo Bert Palinckx/ MaryLou: Bert Palinckx, contrabas/ MaryLou Weijmans, zang
- Palinckx Extended: Hans Sparla, trombone/ Guido Nijs, altsax, sopraansax/ MaryLou Weijmans, zang/ Jeroen van Vliet, keyboard/ Bert Palinckx, bas/ Jacq Palinckx, gitaar/ Pascal Vermeer, drums
- Eric van der Westen’s Quadrant: Mete Erker, Erwin Vann, Guido Nijs, rieten / Hans Sparla, trombone / Jeroen van Vliet, piano/ Thorsten Grau, drums/ Eric van der Westen, contrabas
- Duo V. Kemenade/ Kuiper: Paul van Kemenade, alt/ Jan Kuiper, gitaar
- Duo V. Kemenade/ Busch: Paul van Kemenade, alt/ Stevko Busch, piano
- Kwartet Erker/ Krijger/ Otay/ Vermeer: Mete Erker, saxen/ Arno Krijger, Hammond/ Ferhan Otay, gitaar/ Pascal Vermeer, drums
- Kwartet Vloeimans/ Fraanje/ Langenhuijzen/ Vermeer: Eric Vloeimans, trompet/ Harmen Fraanje, piano/ Niko Langenhuijzen, contrabas/ Pascal Vermeer, slagwerk