Onderwerp: FESTIVAL, INTERACTIE THEATER, OEROL
29 Juni 2014
RULE: niet kiezen is geen optie
Door Youetta Visser met foto's van Mieke Kreunen
Theatermaakster Emke Idema houdt ervan om grenzen op te zoeken. In de gymzaal van het dorpshuis de Stoek in Hoorn zet ze het publiek in de voorstelling 'Rule' letterlijk centraal en legt ze hen als spelleidster het ene na het andere dilemma voor. "Ik wil graag dat het publiek actief participeert, in plaats van dat het in de stoel achteruit hangt. Zo is de betrokkenheid groter."
Om te beginnen laat Idema het publiek gezamenlijk een tekst van algemene uitgangspunten voorlezen, die aan de wand hangt: "Wij, het pubiek zijn voor... en vinden van belang dat iedereen...", het klinkt als een grondwettekst. Vervolgens wordt deze tekst aangevuld aan de hand van de antwoorden die het publiek geeft op de keuzes die ze hen de komende 90 minuten voorlegt. Die keuzes zijn vaak lastig en komen dichtbij. Je komt niet weg met een algemene uitspraak als: "Ik vind het belangrijk dat iedereen kan beslissen over zijn eigen toekomst."
Idema's vraag is: "Wat doe je als je bij de IND werkt en een stel uit Ivoorkust wil géén verblijfsvergunning aanvragen, want ze willen terug naar hun levensgevaarlijke land? Kies je voor wegzenden of help je hen toch te blijven?" Afhankelijk van de keuze mogen de toeschouwers plaatsnemen op een van de gekleurde plastic 'eilandjes"'die verspreid liggen over de vloer van de gymzaal. Het eilandje met de meeste mensen wint en bepaalt de tekst van de algemene uitgangspunten van het publiek als geheel. De anderen zijn 'af'; ze mogen niet meer meedoen. Als de meerderheid van het publiek het stel uit Ivoorkust toch zekerheidshalve een verblijfsvergunning geeft, past Emke Idema de tekst op het bord aan: "Wij beslissen over het lot van anderen." Het publiek slikt. Gaandeweg hangt de tekst steeds dreigender aan de muur. Een toeschouwer kan zich er al snel niet meer mee verenigen en weigert verder mee te doen.
Het is een interessant dilemmaspel. Om de persoonlijke keuzes tot een discussie over de Nederlandse samenleving te maken, is echter meer nodig. Daarom is het goed dat Idema enkele elementen toevoegt en zo speelt met het groepsgevoel van het publiek. Niet alleen het gezamenlijke statement draagt daaraan bij, ook het feit dat de eilandjes soms opvallend klein zijn. Als ze niet snel genoeg zijn, moeten deelnemers kiezen: wringen zij zich op het eilandje van hun keuze, of vallen ze af? Soms kiest een deelnemer zichtbaar opportunistisch voor een eilandje met ruimte: dan maar een andere mening. Als iedereen staat, mogen de groepen nog proberen via de daarvoor aanwezige microfoons anderen over te halen en zo een meerderheid te vormen. Deelnemer Koen van der Geest pakt regelmatig de microfoon: "Zo kon ik met argumenten de discussie wat nuanceren. Ik ben een man van het midden." Gaandeweg vallen steeds meer mensen af en beslist een steeds kleinere groep over de gezamenlijke statement. Dat schrijnt. Idema gaat verder: ze draait halverwege de spelers en afvallers om. Degenen die zichzelf dus tot dan toe in het spel hielden, zijn ineens verbannen. "Jullie zijn nu illegaal", voegt ze hen fijntjes toe. Het groepsgevoel brokkelt langzaam maar zeker af. Na afloop verwoordt Van der Geest het feilloos: "We hebben nu een nazit met discussie, maar ik hoef niet meer met iedereen koffie te drinken."
Het is een mooi spel, waarin voldoende haakjes zitten om iedereen, linksom of rechtsom, te prikkelen. Om het tot een theatervoorstelling te maken, heeft het echter nog verdere theatrale bewerking nodig.
Meer foto's vind je hier