Onderwerp: PODIUM FOTO, MUZIEK

5 Februari 2013

Heftig Russisch liefdesdrama in opera Jevgeni Onegin

Tekst: Jorien Heemskerk
Beeld: Ronald Rijntjes

Russische opera – is dat niet iets voor een select clubje liefhebbers? Theater Carré bewees afgelopen weekend het tegendeel. Voor een gevarieerd publiek vertoonde de Stanislavski Opera uit Moskou drie avonden lang Tsjaikovski’s Jevgeni Onegin. Een dramatisch verhaal waarin vrouwen moeten kiezen tussen huwelijk en liefde, en mannen elkaar neerschieten volgens de regelen der kunst.

Tsjaikovski’s opera ging in 1881 in première. Hij is gebaseerd op de gelijknamige ‘roman in verzen’ van de bekende Russische dichter Poesjkin. De verhaallijn is simpel, maar snijdt grote thema’s aan die belangrijk waren in de romantiek: natuur, liefde, vriendschap, leven en dood. Daarnaast bevat de opera elementen van een klassieke tragedie, waarin een klein misverstand kan leiden tot groot ongeluk en het lot niet te vermijden is.

Afwijzing
De tragische liefde speelt tussen de jonge dandy Jevgeni Onegin en de dromerige Tatiana Larina. Zij leert hem kennen via zijn vriend Lensky, de verloofde van haar vrolijke en nuchtere zusje Olga. Tatiana is meteen in vuur en vlam en na een nacht woelen en twijfelen schrijft ze hem een brief. Maar Onegin wijst haar af. Kort daarna schiet hij door een uit de hand gelopen misverstand zijn vriend neer in een duel. Gekweld door zijn geweten vertrekt hij vervolgens naar het buitenland.

Dankzij de boventiteling is ook voor het Nederlandse publiek duidelijk dat dit alles soms verrassend grappig gebracht wordt. ‘Men kan toch niet de godganse dag zitten lezen?’, zingt Onegin (Dmitry Zuev) bijvoorbeeld vol verbazing bij zijn eerste ontmoeting met boekenwurm Tatiana (Natalia Petrozhitskaya). En de leider van het duel benadrukt: ‘Een man schiet je niet zomaar neer. Het moet gebeuren volgens de regels van de kunst.’

Doeltreffend decor
Dat wil niet zeggen dat het alleen maar om humor draait. De nacht dat Tatiana niet kan slapen is bloedserieus. Ze is verliefd tot in haar ziel, ziek van verlangen. Op een soort zwevende loopbrug ijsbeert ze heen en weer met haar kussen tegen zich aan geklemd. De vellen papier die ze verkreukelt en weggooit dwarrelen naar beneden. Door de donkere achtergrond is alle aandacht gevestigd op haar gevecht met zichzelf.

Ook in andere scènes werkt het moderne decor doeltreffend. Simpele ingrepen benadrukken de gevoelens van de hoofdpersonen: Tatiana’s verlegenheid als ze zich achter hangend wasgoed verstopt, Lensky’s angst voor de dood als de zuilen van wit naar zwart draaien. Opvallend is een groep van vier levende standbeelden, die hier en daar voor woordeloos commentaar zorgen. De wervelende balscènes in een groot en uitbundig gezelschap vormen een sterk contrast hiermee.

Wanhoop
De rest van de uitvoering is in positieve zin ouderwets. Er wordt perfect gezongen, onversterkt, zowel door de solisten als het ensemble. De muziek, die varieert van sprookjesachtig tot spannend, komt live uit de orkestbak. En de lichaamstaal en mimiek van de hoofdrolspelers zijn bijzonder sterk. Vooral de wanhoop van Onegin spat van het podium als hij aan het einde van de voorstelling voor Tatiana op zijn knieën gaat.

De rollen zijn nu omgedraaid. In de drie jaar dat hij op reis was, is zij getrouwd met iemand anders. Meer uit verstand dan uit liefde, want diep in haar hart houdt ze nog steeds van hem. Maar hoe hij haar ook smeekt en de liefde verklaart, ze kiest ervoor om trouw te blijven aan haar huwelijksgelofte. Daardoor wordt ook voor Tatiana bewaarheid wat haar moeder aan het begin al zong: ‘De hemel schonk ons gewenning ter vervanging van geluk.’

Jevgeni Onegin was te zien in Carré ter gelegenheid van het Nederland-Ruslandjaar 2013.