Onderwerp: LOCATIETHEATER, Festival aan de Werf
30 Mei 2009
Rechter kan niet – Floris van Delft
Door Barbara Klomp met foto's van Roy van Veen
Gezien op Festival aan de Werf, 25 mei 2009
Als we de zaal betreden maken we al een keuze. Er zijn twee deuren naar tribunes. Oven de deuren hangen de bordjes ‘Slachtoffer’ en ‘Dader’. Ik kies er voor deze avond een slachtoffer te zijn. We worden welkom geheten door Niek van der H, Wolter M. en Ilse O. De avondrechter is Sjef van Gennip, algemeen directeur reclassering Nederland.
In Rechter dan Recht stelt theatermaker Floris van Delft het Nederlands rechtssysteem aan de kaak. Onze straffen zijn steeds strenger geworden. In de afgelopen negen jaar is er 25 keer levenslang geëist. Dat is net zo vaak als in de hele eeuw ervoor. De rechtspraak is aan het verharden, stelt Van Delft. Maar waarom?
Rechter dan Recht is een theatervorm die hangt tussen onderzoekstheater, een theatraal debat en een documentaire. Een werkelijk misdrijf, namelijk de Molukse treinkaping in 1975, wordt bekeken en beoordeeld met de normen en maten van deze tijd. De drie acteurs wisselen tussen hun rol van debater en van betrokkenen bij de treinkaping. En waar Ilse Ott, in haar rol van Ilse O. een op het irritante af huppelmeisje neerzet, als nabestaande van het kapingsdrama weet ze te ontroeren.
Er blijven vragen gesteld. Zonder dat daar meteen een antwoord op moet komen. Is het goed de emotionele verhalen van nabestaande te horen? Maakt het de straf zwaarder als je weet hoeveel leed de daad tot gevolg heeft? Is een moord dan ook minder erg als er geen nabestaanden zijn?
En de daders, zijn dan niet ook slachtoffers? Slachtoffers van hun ouders, slachtoffers van de Nederlandse staat. De vragen worden aan ons gesteld, het publiek en aan de avondrechter.
De voorstelling duurt al met al wat lang, het debat neemt soms iets te veel zijpaden en het publiek mag wel heel lang uitpraten, zelfs als het niet meer relevant is. Gelukkig komen we redelijk snel tot een oordeel, de voorstelling wordt afgerond door de avondrechter die het oordeel van destijds vergelijkt met het oordeel dat wij, als leken, net geveld hebben. Het scheelt een paar jaar, maar niet schrikbarend.
Dan, totaal uit het niets, als alles al afgerond is, willen de makers ons nog meenemen naar buiten. Een aanslag plegen. Een vredige aanslag weliswaar, Niek van der Horst is kunstenaar en samen willen ze een lelijk muurtje mooi maken. Er is nauwelijks een link naar het debat hiervoor. Het publiek loopt na de voorstelling rechtstreeks de foyer in, waar een singer-songwriter zijn liedjes laat horen. Slechts een handje vol mensen volgt de acteurs. Jammer, deze anticlimax.
Ik loop naar mijn fiets en merk dat de discussie nog in mijn hoofd blijft zitten. De vragen zijn er geplant en groeien door. Floris van Delft maakt van de theaterzaal weer een plek waar nagedacht wordt, niet zozeer door de makers, vooral ook door het publiek. En dat is een groot goed.