Onderwerp: TONEEL

31 Januari 2009

Op hoop van zegen

Door Sabine Sabelis met foto's van Deen van Meer

In 1900 wordt Op Hoop van Zegen door Herman Heijermans geschreven. In 2009 wordt het wederom op toneel uitgevoerd. Dit theaterseizoen zelfs in twee versies. De musical versie (met o.a. Ben Cramer) en door Het Toneel. Wellicht zorgt dat voor verwarring bij het bestellen van kaartjes maar het is en blijft het verhaal van Heijermans.
Deze versie van Het Toneel is geregisseerd door Jaap Spijkers, welke ook de Familie Avenier regisseerde. Het is het verhaal van de mannen die meegaan op de vissersboten om geld te verdienen voor het gezin. Maar het is ook het verhaal van de vrouwen en kinderen die thuisblijven dagenlang biddend dat hun mannen en zonen weer thuiskomen. Maar ook het verhaal van de hogere klasse die geintrigeerd is door de verhalen van de arbeiders en alles wil weten hiervan, maar uiteindelijk toch kiest voor haar eigen klasse.

Het toneel op zich laat alle ruimte voor het spel. Een zwart strak decor, met op de achtergrond een draaiorgel en een sfeerbeeld van de zee maken dat je helemaal mee kunt gaan met het spel wat er plaatsvindt. Vanaf het eerste moment is de dreiging en wanhoop die de zee kan brengen merkbaar en sleept het spel je mee in die wanhoop.
Kniertje (gespeeld door Marisa van Eyle) stuurt haar twee overgebleven zonen mee met ‘de Hoop’ na het verlies van haar man en eerste zoon aan de zee. Geert is net terug uit de ‘kast’ en Barend de jongste heeft de grootst mogelijke angst maar ze stuurt hem eigenhandig mee de zee op. Een ieder van hun biedt op hun eigen manier weerstand, maar er is geen ontkomen aan. De ‘rijke reder’ heeft geen mededogen iedereen moet mee al dan niet onder dwang.

Avond aan avond wachten de vrouwen, weduwen en aanstaande op bericht van ‘de Hoop’. Waarbij de dochter van de reder het niet kan nalaten om de gruwelijke verhalen van de weduwen te willen horen. Wat de nodige emotie en relativiteitszin met zich meebrengt bij de vrouwen die wachten en elkaar steunen. Waarbij een ieder zijn eigen redenen heeft om te wanhopen al dan niet bekend bij elkaar.

Op hoop van zegen is een folkloristisch stuk maar door de combinatie die Spijkers heeft gemaakt tussen oud en nieuw taalgebruik wordt je meegenomen in de tijd van toen in een semi-modern jasje. Deoude zeemansbroeken van vroeger en de gemaakt van ‘modern’ theedoekenstof is er verder niets nodig om de kijker het verhaal echt te laten beleven op deze manier.

Jaap Spijkers heeft het aloude verhaal van Heijermans neergezet op een manier die je aangrijpt. Met spelers van de jonge en oude garde. Waarbij Marisa van Eyle in de rol van Kniertje je schrijnend meeneemt in haar wanhoop en schuldgevoel maar wel haar harde kant bewaard. In haar eentje kan ze de gemaakte speelcirkel helemaal vullen met haar hartverscheurende geween. De reder is een onredelijke man die gaat voor de centen in de ogen van vrouwen en de mannen die de zee op moeten. Maar uit het oog van deze blijkt de reder ook te worstelen.
Op hoop van zegen door Het Toneel is een stuk geschiedenis om te gaan zien. Ook als je het verhaal niet kent of al meerdere keren gezien of gelezen hebt. Het stuk is tijdloos en laat alle kanten van de mens zien die we in ons hebben in moeilijke en betere tijden.