Onderwerp: OPERA EN OPERETTE

22 Juni 2008

Overweldigende Commedia verwart

Door Annemiek Barnouw met foto's van Hans van den Bogaard

In het kader van het Holland Festival ging vorige week de nieuwe opera Louis Andriessen, Commedia, in Carré in première. Commedia is gebaseerd op teksten uit La Divina Commedia van Dante, de bijbel en teksten van Vondel en anderen. Deze teksten zijn het palet waarmee Andriessen een theaterervaring creëert. Naast een palet met teksten gebruikt hij ook een palet aan muziekstijlen en gebruikt regisseur en filmmaker Hal Hartley een palet aan media om de verschillende verhalen te vertellen. Het resultaat is een overweldigende ervaring waarbij je als publiek het gevoel hebt dat je de voorstelling minimaal nog drie keer moet zien, horen en voelen om alle lijnen samen te kunnen laten komen.

Voor de opera is Carré omgebouwd tot het Vagevuur dat in de visie van Hartley en Paul Clay (decorontwerp) een soort Pernis is, waar allemaal mensen en systemen bezig zijn van alles te verplaatsen. Het ziet er allemaal even belangrijk en onbegrijpelijk uit, er wordt hard gewerkt, maar de uitkomst is voor de leek onduidelijk. In dit Vagevuur zijn naast alle noeste werkers  Lucifer (Jeroen Willems), Dante (Christina Zavalloni) en Beatrice (Claron McFadden) de belangrijkste karakters.

Het is duidelijk dat Dante zich het meest thuis voelt in de ruimte tussen hemel en hel. Ze imponeert Lucifer, en Beatrice staat als een soort zwarte Madonna boven het gedoe en gehannes. Dante speelt met de ruimte, met de andere karakters en met het publiek, uiteindelijk lukt het haar verbinding te maken met de twee anderen. Elk van de rollen geeft ook qua stem een heel eigen invulling en kracht aan de opera. McFadden heeft een heerlijke lichte, open en hoge stem die mooi contrasteert met het bijna barse, brede geluid van Willems. Zavallani kan bijna elk geluid met haar stem maken dat ze wil, zowel qua klank als qua emotie, ze switcht schijnbaar moeiteloos van jazzy naar klassiek naar pop, en alles met expressie en overredingskracht.

v

In het decor zijn drie filmschermen verwerkt waarop het verhaal van een orkest geprojecteerd wordt. Het filmverhaal gaat over de menselijke emotie: plezier, woede, agressie, liefde, wanhoop en angst. We zien ook de acteurs die op het podium staan terug in de film. Lucifer is een verzuurde zakenman, die beschouwt wat er gebeurt en overal het zijne van denkt. Dante is een Italiaanse journaliste die het bezoek van een belangrijke buitenlandse gast (Beatrice) verslaat. Ertussendoor loopt het orkest en de lijn van twee geliefden die elkaar dreigen kwijt te raken.

Ook muzikaal is Commedia een avontuur. Er wordt geciteerd, geschetterd, geswingd, gelfuisterd, gezongen, gehuild en gelachen in het orkest dat net als de noeste werkers gekleed is in grijze overalls. Het koor (Synergy Vocals) heeft theatraal geen rol, hoewel de teksten van het koor wel een rol hebben in het verhaal. Naast de teksten zijn ze vaak ook een klank in het orkest.
Onder leiding van Reinbert de Leeuw spelen het Asko Ensemble en het Schönberg Ensemble de sterren van de hemel, maar ook hier gebeurt zoveel dat je je aan het eind van de avond eigenlijk al niet meer weet wat er allemaal voorbij gekomen is.

In de opzet van de voorstelling wordt optimaal gebruik gemaakt van de ruimte die Carré biedt. Het podium is omgebouwd tot een soort brug met hijskraan, waardoor daar in het verticale vlak gespeeld wordt. Het orkest en het koor zitten in een soort betonnen bak in de piste, waar de spelers omheen kunnen lopen, waardoor ook een groot horizontaal speelvlak ontstaat. Wil je alles kunnen zien vanaf het balkon en de galerij, dan moet je zo nu en dan onverschrokken over je voorburen buigen om in de diepte te kijken. Boven de piste hangen de videoschermen en boven het podium in de hoek de boventiteling. Als je al een poging wilt doen om alles te volgen, dan mis je zeker de helft. En als het kinderkoor je op het eind van de avond toezingt: “Zo zijn onze noten voor jou, en als je ze niet snapt, dan snap je het Laatste Oordeel niet, dan snap je het nooit.”, dan vraag je je af of je nu echt zo dom bent of dat je in het ootje genomen wordt. Een voorstelling om minimaal drie keer te bekijken, zodat je je aandacht elke keer op iets anders kan richten. En als je dan de vierde keer gaat, dan begrijp je het misschien.