Onderwerp: TONEEL
2 Januari 2008
Eigentijdse Eline Vere
Door Ellen van der Kemp met foto's van Leo van Velzen
Het is even wennen. De nieuwe Eline Vere. Zaterdag 22 december beleefde Eline Vere door het Nationaal Toneel haar première in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. De stad waar het huis van Couperus staat en Eline Vere 118 jaar geleden het licht zag.
De ondertitel van de roman Eline Vere is ‘een Haagse roman’. Het grootste gedeelte van het verhaal speelt zich in deze stad af. Eline Vere is een intelligente jonge vrouw met veel talenten die ze niet kan benutten omdat dat in de Haagse kringen waarin ze zich beweegt niet gepast is. Voor de groep vrienden waarvan ze deel uitmaakt is decorum van groter belang dan geluk en een voor een passen ze zich aan. Eline wordt steeds ongelukkiger en snakt naar avontuur en romantiek. Na enkele mislukte relaties en onbeantwoorde liefdes lijkt ze de ware gevonden te hebben in Otto Verleman. Ze verlooft zich zelfs met hem maar uiteindelijk stoot ze hem af. Na een heftige aanvaring met de familie dwaalt Eline urenlang in de stromende regen door de straten van Den Haag. Ze wordt opgevangen door een vriendin waarna ze vlucht naar het woelige Brussel. Ook in dit frivole milieu, waar voldoende genotsmiddelen voorhanden zijn, vindt ze niet de levensvervulling waarnaar ze zo verlangt. Ze keert weer terug naar Den Haag en verliest steeds meer grip op de werkelijkheid en zichzelf en gaat langzaam ten onder. In de toneelbewerking van Léon van der Sanden is Eline vanaf het begin een tikkeltje gestoorde vrouw. Zoals Eline (gespeeld door Maria Kraakman) gebaart, zoals ze praat, zoals ze kijkt, is het niet de charmante, bekoorlijke Eline Vere uit de eerste hoofdstukken van de debuutroman van Louis Couperus, die weet hoe ze zich in gezelschap moet gedragen en die de mannen om haar vingers windt. Bij Léon van der Sanden is Eline al meteen een zwaar manisch depressief personage dat gedoemd is te vroeg te sterven. Maar kwamen Elines depressies niet tevens voort uit haar situatie? Een vrouw van haar stand werkte niet en had geen ander doel dan te trouwen, maar juist in de liefde wil het bij Eline maar niet lukken. Het verlangen naar een alles overstijgende liefde botst op de kille realiteit. Eline ziet om haar heen haar vrienden trouwen die elkaar zeggen lief te hebben, maar de meeste van hen zijn helemaal niet gelukkig. En er zijn nog meer omstandigheden die zwaar op Eline drukken: haar overleden ouders, de dood van haar vriendin, de beklemming van het Haagse milieu. De van nature gevoelige Eline wordt door de omstandigheden depressief en gaat zo haar noodlot tegemoet. Niet alleen erfelijkheid maar ook opvoeding en omgeving. Van dat laatste laat Van der Sanden weinig zien.
De prozaïsche volzinnen van Couperus zijn van de schil ontdaan en teruggebracht tot kern waardoor de prachtige dialogen goed te volgen zijn en voor een eigentijdse Eline Vere zorgen. Om toch te benadrukken dat de tekst al meer dan een eeuw oud is, wordt er zo nu en dan wat ‘ouderwets taalgebruik’ gebezigd. De krant is bijvoorbeeld steevast een courante. Een mooie vondst. Ook de thema’s die in Eline Vere voorkomen zijn herkenbaar voor deze tijd: jongeren van begin twintig die geregeerd worden door de hormonen en voor wie elk feest een potentiële huwelijksmarkt is. En Haagse politici die van uitgaansgelegenheid naar uitgaansgelegenheid trekken.
Het podium is, zoals wel vaker bij de voorstellingen van het Nationale Toneel, sober maar effectief. Hierdoor wordt de aandacht niet afgeleid van het spel. Bovendien kunnen de scènewisselingen op het podium plaatsvinden. Zo gaan de scènes naadloos in elkaar over en krijgt het stuk vaart.
Maria Kraakman (bekend van de film Guernsey waar ze een Gouden Kalf voor kreeg) speelt Eline vol overgaveen met haar hele hebben en houden. Ze weet goed raad met de heftige aanvallen van Eline en geeft zich volledig. Ook het muzikale gedeelte in het toneelwerk weet ze goed te vertolken.
Nationale Toneel - website
Cast:
Maria Kraakman, Mirjam Stolwijk, Vincent Linthorst, Jeroen Spitzenberger, Marie-Christine de Both, Stijne Wetenend, Pauline Greidanus, Folmer Overdiep, Vera Ketelaars, Eva Damen, Tijn Docter en Bien De Moor
Regie:
Léon van der Sanden