Onderwerp: TONEEL
21 April 2007
Heksenjacht
Door Fieke Gosselaar met foto’s van Leo van Velzen (klik voor vergroting)
Gezien op 18 april Stadsschouwburg Groningen
In 1954 schreef Arthur Miller het stuk ‘The Crucible’ dat zich afspeelt tijdens de 17e eeuw in Amerika. Hij zette zich hiermee af tegen de jacht op de communisten in de jaren ’50. Dominee Parris heeft enkele meisjes naakt zien dansen in het bos. Ook zijn dochter Betty, die daarna in een coma is beland. Hij vreest dat zij bezig waren met zwarte magie en dat zijn dochter nu bezeten is door de duivel. In het stuk worden vele vrouwen uit het dorp Salem beschuldigd van hekserij. Dit is veroorzaakt door Abigail die afgewezen werd door haar geliefde John Proctor en zijn vrouw uit de weg wil ruimen. Er wordt een rechtbank ingesteld die alle gevallen van hekserij moet onderzoeken. Voor hekserij staat de doodstraf, tenzij er bekend wordt. Abigail en de meisjes zien zwarte schaduwen van geesten die door de vrouwen op hen af worden gestuurd. De vrouwen zijn heksen!
Er hangt een sobere sfeer op het toneel met de personages op het podium. Wanneer de spelers het podium verlaten, zitten ze zwijgend op stoelen en kerkbanken aan de zijkant. Er is weinig beweging in het spel, maar de tekst van Miller blijft zeker boeien en wordt mooi gespeeld door de acteurs. De strenge christelijke gemeenschap is benauwend. De autoriteiten in lange zwarte jassen beslissen over de leugen van het goede geloof of hekserij. Je kunt geen kant op tussen de muren van het podium. Waarom ga je niet elke zondag naar de kerk? Waarom was je op een zondag aan het werk op het land? Ken je de tien geboden uit het hoofd? Zo ja, zeg ze eens op. Je bent geen goed gelovige, dus waarom zou je de duivel niet aanbeden? Je naam is genoemd door meisjes uit het dorp. Kom mee naar de gevangenis. Je krijgt de doodstraf.
Er heerst een massahysterie die ervoor zorgt dat de gevangenissen vol zitten. De van hekserij beschuldigden worden niet geloofd als ze ontkennen. Ze moeten bekennen en terugkeren naar God. Anders zijn ze tegen de rechtbank die over hen oordeelt en daarmee dus voor de duivel. ‘U bent voor de rechtbank of u bent er tegen.’ Denkend aan de omgang van Amerika met het gevaar van de moslimextremisten in de huidige tijd, komt dat idee aardig bekend voor. Of neem de 'new born christians', een streng gelovige gemeenschap in Amerika dat steeds meer terrein wint. Tegenwoordig verzwijgen atheïsten daar hun overtuiging om aan een baan te komen. Later hoor ik iemand uit het publiek zeggen dat de spelers in de lange zwarte jassen hem doen denken aan mannen tijdens een dienst van de nieuw apostolische kerk.
Het toneelstuk waar de tekst een hoofdrol heeft gekregen, speelt anderhalf uur later nog in je hoofd. Het is eng om te zien hoe een samenleving in de ban raakt van een bepaalde overtuiging. Jezelf verdedigen heeft geen zin. Iedereen volgt de grote menigte en is bang voor de duivelse krachten. Kortzichtigheid en blind geloof wint het van de waarheid.
Heksenjacht speelt nog tot 19 mei 2007. Op de website is de speellijst te vinden. Het is een mooie voorstelling en een aanrader om naar toe te gaan.
Nationale Toneel - website
Stadsschouwburg Groningen - website
Regie
Franz Marijnen
Spel
Peter Tuinman, Jochum ten Haaf, Bram van der Vlugt, Rik van Uffelen, Wendell Jaspers, Pauline Greidanus, Antoinette Jelgersma, Theo Pont, Wim van den Heuvel, Manoushka Kraal, Peter Bolhuis, Urmie Plein, Tonje Langeveld, Nora Kretz, Kees van Lier, Rosa Mee, Femke Belmer