Onderwerp: TONEEL
15 Oktober 2006
Hemel Boven Berlijn “ Toneelgroep Amsterdam / American Repertory Theatre
Door Aukje met foto's van Jan Versweyveld (klik voor vergroting).
Gezien 11 oktober, Stadsschouwburg Amsterdam
Het is donker. Uit de boxen klinken stemmen. Ze praten door elkaar. Op verschillende plekken op het podium valt zand in een rechte baan naar beneden op een spot die aan en uit gaat zodat elke baan zand wisselend wordt verlicht. Ze lijken de tijd weer te geven, als een soort zandlopers. Alleen kan dit zand niet omgedraaid worden.
De stemmen worden verstaanbaar. Het zijn gedachten van mensen. Gedachten die alleen engelen kunnen horen. En het publiek.
Een snackbar wordt het podium opgereden. Bovenop de kar zitten twee engelen, Damiel (Fedja van Huêt) en Cassiel (Bernard White). Ze voeren een dialoog. Damiel in het Nederlands, Cassiel in het Engels. Damiel vraagt zich af. “Is het leven onder de zon niet slechts een droom?” Damiel en Cassiel hebben eeuwenlang de mens bestudeerd. Maar Damiel wil een stapje verdergaan: hij wil niets liever dan voelen hoe het is om mens te zijn en zijn eeuwig leven inruilen voor sterfelijkheid. Als ze van de snackbar afspringen, zweeft circusartieste Marion (Mam Smith) door de lucht, als was ze een engel. Damiel is meteen verliefd op haar. Het is de stimulans die hij nodig had om de stap naar sterfelijkheid te zetten. Cassiel leidt hem daarop door de verlichte baan met zand. En Damiel is mens.
Hemel Boven Berlijn is een coproductie van Toneelgroep Amsterdam en het American Repertory Theatre. De voorstelling wordt in het Nederlands en Engels gespeeld.
Het stuk is geregisseerd door Ola Mafaalani, die in haar vorige stukken al vaker engelen gebruikte. Toen Adelheid Roosen, die in Romeo en Julia (Toneelgroep Amsterdam, 2004) een engel speelde, haar vroeg waarom ze alijd engelen gebruikte, realiseerde ze zich dat het kwam door de film ‘Der Himmel ¼ber Berlin’. Onbewust had deze film van Wim Wenders uit 1987 een rol gespeeld. “Hemel boven Berlijn’ is een toneelbewerking van deze film.
Een bijzondere rol is weggelegd voor oud-nieuwslezeres Noraly Beyer, die in dit stuk ook daadwerkelijk een nieuwslezeres speelt. Leuk detail is dat ze het nieuws van vandaag voorleest.
Hadewych Minis, die speciaal voor deze voorstelling basgitaar heeft leren spelen, verzorgt samen met Jesse Lenat de muziek en gedachtestemmen. In het begin van de voorstelling toont Hadewych haar zangkunsten capella aan het publiek. Ze zingt bezield en vol passie een spaanstalig lied.
Bij de snackbar nemen oudere mensen plaats, sommige zijn bejaard. Het valt meteen op dat zij, net als de anderen, onopvallend zijn gekleed. Eventjes wordt er uit de band gesprongen, als ze met z’n allen gaan dansen. De jassen worden uitgedaan en felgekleurde glimmende kleding komt tevoorschijn. Het is een welkome afwisseling met de grauwe en grijze kleding. Een bejaarde man blijft de rest van de voorstelling zitten op een witte tuinstoel voor de snackbar, zonder iets te zeggen. Spelend met zijn eigen vingers, soms bijna in slaap vallend.
Hemel Boven Berlijn gaat over de materialistische wereld waarin we leven. Hoewel de film uit 1987 stamt, is het onderwerp nog steeds actueel. Ola Mafaalani wil ons laten zien dat we de details van het leven niet meer zien omdat we alles naar binnen proppen, zoals eten en nieuws. ‘Dit stuk laat zien dat je juist door stil te staan een heel grote beweging kan maken’.
Maar het stuk staat te veel stil. Er gebeurt te weinig om écht te kunnen boeien. De sfeer is somber en depressief, de muziek nietszeggend en de Amerikaanse acteur Stephen Payne probeert tevergeefs het publiek mee te krijgen door hen dingen te vragen. “Do the Dutch make pasta?” Het publiek reageert pas als hij het voor een derde keer vraagt.
Er wordt wel eens gezegd dat het publiek veel te makkelijk een staande ovatie geeft. Bij dit stuk is de zaal echter eerlijk. Een handjevol mensen applaudisseert enthousiast en gaat staan, maar het overgrote deel blijft zitten. Het is absoluut geen slecht stuk, maar een tikkeltje saai. Misschien is dat juist wat regisseuse Ola ons mee wil geven: een stuk waarin weinig gebeurd kan ook boeiend zijn, ook in de snelle wereld waarin wij leven. Alleen kon het mij niet voldoende boeien.
Toneelgroep Amsterdam - website