Onderwerp: TONEEL, MUZIEK
3 Mei 2006
Lucy in the sky: herkenbaar en aangrijpend
Door Mieke Kreunen
Als de lichten dimmen in de kleine zaal van het Theater aan het Spui nemen eerst musici Corrie van Binsbergen en Naomi Sato plaats op het podium even later gevolgd door actrice/theatermaker Yolande Bertsch die de ontmoeting van haar vader en haar moeder uitbeeldt met een wajangpop die haar vader voor moet stellen. Terwijl ze aan het vertellen is komt ook zangeres/componist/beeldend kunstenaar Frédérique Spigt het toneel op en pakt een verhaal van Yolande over een kip over, door in een geheel andere context 'Tante Pietje' te berde te brengen die altijd Zwarte Kip-advocaat nuttigde toen zij opgroeide in Rotterdam. Dat begin tekent de voorstelling: twee zussen die ieder van uit een eigen invalshoek en met een eigen beleving het verleden vorm geven. Hoewel beide zussen dezelfde moeder delen zijn er grote verschillen in achtergrond. Yolande's wortels liggen meer in Indonesië waar moeder Lucy haar eerste man leerde kennen. Frédérique komt uit een later huwelijk toen Lucy van haar eerste echtgenoot gescheiden was en in Nederland met een Nederlandse man trouwde.
Dan komt het Jappenkampverleden van moeder Lucy aan de orde, het centrale thema tijdens de jeugdjaren van elk van de halfzussen en ook in het leven van hun moeder. Yolande is 15 jaar ouder dan Frédérique, die van de 'tweede leg' is, en de vrouwen hebben een verschillende relatie en andere ervaringen met hun moeder waarbij wel steeds dezelfde thema's naar boven drijven. Het dagboek van hun moeder is de rode draad in de voorstelling. De verhalen van Yolande en Frédérique worden 'verteld' in gedichten, liederen, verhalen, dramatisch expressie, film en muziek en ontvouwen zich terwijl ze zich afvragen hoe bepaalde stukken verleden er uit zagen, welke geheimen er allemaal een rol speelden, waarom hun moeder sommige keuzes maakte en of ze hun moeder eigenlijk wel ooit echt gekend hebben. Duidelijk is dat ze allebei heel veel van hun moeder hielden. Yolande vond haar als klein meisje de mooiste vrouw ter wereld al ontdekt ze later pas dat haar moeder ook gelogen had over bepaalde dingen van haar vader. Frédérique noemt haar 'de kurk waar ik op drijf'. Met deze liefde voor hun moeder als basis onderzoeken ze wat er nog meer was en is.
Afwisselend spelen de zussen zichzelf, hun moeder, hun vader of andere belangrijke personages uit het verleden zoals Keizer Hirohito - de goddelijke Ikegami - die het symbool was van de Japanse onderdrukking waaronder Lucy zo geleden had. Ze doen dat met veel expressie en drama en ook met een knipoog zoals de vertolking van de Amerikaanse oom en tante die het publiek hardop doet lachen. Ik vond het heel leuk om deze, mij onbekende, kant van Frédérique, die ik op sommige momenten echt briljant vond, te ontdekken. Heel mooi in deze voorstelling is de afwisseling van aangrijpende, zware en ook ingetogen momenten zoals de begrafenis van Hirohito en de levensmoede Lucy in het verpleeghuis met lichte, vrolijke en humoristische momenten waarin (letterlijk) licht en lucht in de verhalen komen. Dan heb ik het nog niet gehad over een heel belangrijk element van de voorstelling: de muziek. Corrie van Binsbergen componeerde de muziek en vertolkt die ook samen met Naomi Sato. Zoals in wel meer projecten van Corrie heeft zij ook nu weer kans gezien om de muziek meer te laten zijn dan alleen maar begeleiding maar uit te laten groeien tot een integraal onderdeel van de voorstelling. De muziek roept beelden en sferen op, versterkt en daagt uit en articuleert de markante momenten. Corrie en Naomi bespelen daarbij gitaren, saxen, bonang (een soort bed van ketels dat gebruikt wordt in gamelan), sheng (Chinees mondorgel), een harmonium en percussie maar betreden af en toe ook het toneel om het decor te verschuiven, net zoals ze in feite met hun muziek verschuivingen bewerkstelligen in het verhaal van de zussen.
Ik vond het een prachtige voorstelling die hier en daar beklemmend en aangrijpend was maar ook ontroerend en op meerdere momenten een glimlach om de lippen toverde van herkenning. Heel bijzonder is de manier waarop dramatische expressie, zang, verhalen, muziek en beweging op elkaar inspelen en elkaar versterken, hetgeen wellicht de verdienste is van regisseur Titus Tiel Groenesteeg maar zeker ook op het conto van Yolande, Frédérique en niet in de laatste plaat van Corrie mag worden geschreven. De voorstelling is nog ruimschoots te zien en zal zelfs een reprise krijgen in het seizoen 2006/2007. Klik hier voor de speellijst. Naast de voorstelling maakten de zussen ook nog een boek 'Kampongkat' met gedichten van Yolande Bertsch en tekeningen van Frédérique Spigt. Theodoor Holman schreef in het voorwoord dat het de stiltes vult die ze als kinderen van 'kampouders' zo goed kenden omdat hun ouders geen woorden konden vinden voor wat ze hadden meegemaakt. Het boek is na de voorstelling te koop maar ook te bestellen via de boekhandel. Yolande Bertsch - website Frédérique Spigt - website Corrie van Binsbergen - website