Onderwerp: OEROL
13 Juni 2017
Een geluid dat doordringt
Door Youetta Visser met foto's van Mieke Kreunen
Het is een van de stille genoegens van Oerol. Tussen alle theatervoorstellingen door fiets ik naar de polder en het wad net voorbij Striep. En daar sta ik - eindelijk - stil. Een uurtje vrij om te luisteren en kijken naar de vogels. Met de verfrommelde flyer van de Vogelbescherming in mijn hand murmel ik hun namen: wulp, grutto, lepelaar, enzovoorts. Het ijle geluid van de vogels ontroert me. Daarna keer ik terug van de ruimte van de natuur naar de dynamiek van de kunst.
De Friese stichting Pier21 brengt de vogels nu in het Oerol-programma met de voorstelling Tracks: een samenwerking tussen bioloog Theunis Piersma en musicus Sytze Pruiksma. Verwacht geen theater, het is veeleer een lezing met muziek. Piersma legt uit: de wetenschap heeft de kunst nodig, omdat je via kunst mensen kunt bereiken en kunt laten veranderen. En het werkt. De combinatie van kennis, de passie van beide mannen voor vogels en de kwetsbare muziek raakt. Het publiek krijgt (weer) oog voor de vogels en het grotere verband tussen de natuur hier op het onmetelijke wad en elders op de wereld.
Tracks was eerder een muzikale masterclass tijdens het Oerol seminar in 2016 en is nu bewerkt voor een breder publiek. Theunis verhaalt over de trekvogels die op hun weg tussen Afrika en de Noordpool ook de Waddenzee in Nederland aandoen. Omgeven door wad- en weidevogels, zijn meetinstrumenten, een vogelkijker, zijn laarzen en jack vertelt hij over het internationale onderzoek naar zijn lievelingsvogels, de kanoeten. Een van de meest schuchtere vogels, die je pas ontdekt als je er bijna op gaat staan. Ook Sytze gaat vaak mee met de onderzoeksreizen, die hen bijvoorbeeld op het wad voor de Sahara in Afrika brengt en op de toendra bij de Noordpool. De componist is verwoed vogelaar en maakt muziek van de vogelgeluiden. En zoals hij in Tracks rondloopt, strijkend over de gitaar, plingelend op een duimorgel en blazend op een klein fluitje, lijkt hij zelf ook steeds meer op een onrustig vogeltje op het wad.
We leren van hen dat de kanoet op zijn reis naar de bevroren toendra’s in het Noorden op de Waddenzee aansterkt en schelpjes eet. Jarenlang waren die echter niet meer te vinden, omdat kokkelvissers de bodem omwoelden. Nu zijn de vissers uitgekocht en zijn de kanoeten terug op vogeleiland Griend. Ook andere vogels hebben het moeilijk. De grutto broedt in Nederland, maar kan nauwelijks meer insecten en regenwormen vinden in het gifgroene en keiharde weiland. Ook elders op de wereld raken de vogels in de problemen. In Siberië verandert het seizoen waardoor jonge vogels met nog onvolgroeide snavels naar Afrika trekken, waar ze met hun korte snavels niet bij het voedsel kunnen. Theunis en Sytze laten het publiek zien en horen hoe mooi trekvogels zijn en hoe belangrijk het is dat ze op hun weg over de wereld kunnen landen, nestelen en foerageren. Uiteindelijk vindt het programma zijn climax in een opzwepende, dreigende muzikale apotheose. Het ijle getjirp zwelt aan en gaat door merg en been. Menig toeschouwer houdt het niet droog.
Tracks staat in het theaterprogramma aangekondigd en juist daardoor valt op dat regisseur Jos Thie maar een beperkt aantal theatrale vormen heeft toegevoegd. De dialogen tussen de mannen doen wat gekunsteld aan en de opsomming van feitjes blijft nogal droog. Het zou bijvoorbeeld interessant zijn om ter plekke te demonstreren hoe de vogelonderzoekers in korte tijd grote groepen vogels tellen. De relatie tussen de mannen wordt niet uitgediept en de vlucht van vogels boven je hoofd niet gevoeld.
Ach. Misschien smaakt het juist naar meer, omdat deze eerste stap - het combineren van wetenschap en muziek - al zo’n indruk wekt. Ik sta in de polder, hoor de vogels en voel het ruisen van de wind. Maar ditmaal bij Tracks, in de Westerkerk.
Oerol | Pier 21 | Sytze Pruiksma