Onderwerp: MUZIEK, LOCATIETHEATER, FESTIVAL, OEROL

28 Juni 2014

Op het ritme van Gilles de la Tourette

Door Youetta Visser met foto's van Mieke Kreunen

En dan vind je ineens een parel in het zand van Terschelling. Nou ja, in het bos dan, maar het verhaal wil ook wat. De voorstelling T.I.C.S van Klemens Patijn is zijn publieke coming out als lijder aan het syndroom van Gilles de la Tourette, waardoor hij soms onbedwingbare motorische en vocale tics heeft. Hij vergelijkt het zelf met een stoommachine onder druk, die af en toe ineens stoom afblaast. Ook als hij niks doet, is het aanwezig. Net zoals zijn medespeler Arend Niks steeds op zijn lip zit. Jazzdrummer Niks stuurt speels zijn tics aan, beweegt samen met hem op een stoeltje of bewerkt zijn tics tot een drumritme. Waar Patijn tot nu toe zijn tics kon bedwingen tijdens het acteren, sporten en zingen, maakt hij ze in deze voorstelling expliciet tot onderwerp. Hij speelt met zijn Tourette. Een glanzende voorstelling, schoongeslepen door geweldige theatermakers en acteurs.

De voorstelling is geïnspireerd op verhalen van schrijver Oliver Sacks, vermengd met persoonlijke verhalen van Patijn. Het risico van een deels autobiografische productie is dat deze langdradig wordt, een roep om aandacht of een treurige opsomming van eigen geschiedenis. Zo niet bij T.I.C.S. Ten eerste is Klemens Patijn een ervaren theatermaker; hij maakte eerder voorstellingen op Oerol en de Parade en speelde in menig theater. Hij maakt optimaal gebruik van theatrale middelen. Beide mannen zijn goede acteurs en overdrijven niet. Ook de locatie wordt benut, zonder opdringerig te zijn in het verhaal. Op het moment dat Patijn het even niet meer ziet zitten, na jaren van al dan niet alternatieve behandelingen door specialisten en wat dies meer zij, staart hij in de sloot. Dan begint het water langzaam te bubbelen; het publiek kijkt toe. Meer niet. Ook het gebruik van het bos is simpel en mooi: een rode ballon stijgt op bij een verjaardag, hemden wapperen in de wind. Zijn plaaggeest Arend verdwijnt tussen de bomen, maar komt altijd weer terug.

Het meest indrukwekkend is het samengaan van de tics met de muziek. Tourette heeft een ritme. De muziek van Jazzdrummer Arend Niks past wonderwel. Ook daar schijnbaar willekeurige veranderingen van ritme: "Ik houd wel van hoeken". Als Niks tijdens het spelen ook zijn lichaam meebeweegt en zijn gezicht vertrekt, vormt hij in zijn mimiek een geheel met de inmiddels pianospelende Patijn. Een samenspel in ultieme vorm.

"Mijn held is drummer Witty Ticcy Ray uit de boeken van Oliver Sacks, die een zware vorm van Tourette heeft en die tics gebruikt." vertelt Klemens Patijn, “Daarom wilde ik met Arend Niks spelen in deze productie.” Na enkele weken repeteren blijken zij een goed duo: Niks houdt het luchtig. Ondanks hun uiterlijke verschillen hebben ze dezelfde jongensachtige branie. Niks spéélt Tourette; als hij naast Patijn op een krukje zit, zijn zij verweven tot een persoon: Klemens en zijn Tourette.

T.I.C.S reikt verder dan het onder de aandacht brengen van Gilles de la Tourette. Het gaat ook over hoe wij gezamenlijk streven naar eenvormige perfectie en confronteert ons met het onvermogen om te gaan met afwijkingen. Wat zou er bijvoorbeeld gebeuren als Klemens Patijn bij een auditie zou zeggen dat hij Gilles de la Tourette heeft? De kracht van Patijn en Niks is dat zij makkelijk benaderbaar zijn zonder lachwekkend te worden. Juist daardoor ervaart het publiek de schaamte en de moedige pogingen om zijn afwijking te verbergen ten volle. De toeschouwers herkennen dat. Iedereen heeft immers wel wat. De een bloost snel, trilt, hakkelt of zweet, de ander heeft een ziekte waarvoor hij zich schaamt en die hij probeert  te verbergen. Het geheel van muziek, spel en verhaal in T.I.C.S vormt een schone voorstelling die een sterke, universele zeggingskracht heeft. Niet verbazingwekkend dus dat een groot deel van het publiek na een lang eindapplaus blijft staan om na te praten.

Helaas zijn er nog geen plannen om deze voorstelling ook in de theaters aan wal te spelen. Dat zou jammer zijn. Je laat dan een parel op het strand liggen.

TG Goed Gezelschap | Arend Niks | Oerol