Onderwerp: FESTIVAL, Holland Festival, TONEEL

28 Juni 2014

De Warme Winkel maakt de wanorde van een oorlog voelbaar

Door Youetta Visser met foto's van Sofie Knijff

Ik zal het maar eerlijk zeggen: er gaat wel eens een maand voorbij dat ik niet aan de Eerste Wereldoorlog denk. Ik weet er ook niet heel veel vanaf, o schande, en het boek van Geert Mak kijkt mij verwijtend ongelezen aan vanaf de boekenplank. Hoe zat het ook alweer met Europa indertijd? Wat mij vooral bijstaat zijn de nog zichtbare slagvelden in Frankrijk,  het gebruik van gifgas en zeppelins die bommen werpen. Dit jaar is er echter geen ontkomen aan; een vloedgolf van boeken en voorstellingen over WOI is losgebroken. Nu weet ik: precies op de dag af 100 jaar geleden barstte deze grootschalige oorlog los, nadat aartshertog Franz Ferdinand werd vermoord door Gavrilo Princip.

Theatergroep De Warme Winkel voegde zich voor het Holland Festival in de rij van herdenkingsvoorstellingen. Zij beginnen dan ook met een ellenlange dankzegging aan alle recente boeken, lezingen, films, theatervoorstellingen en zelfs rondreizen (Arke) in Europa die over WOI handelen. "Ook dank aan Diederik van Vleuten. Een verrassend grappige voorstelling. Bedankt" Daarna tellen ze langzaam terug naar het jaar 1914. Slim, de toeschouwers krijgen zo de gelegenheid zich te verplaatsen in de tijd. Wat volgt is een waanzinnige voorstelling, waarin het publiek getuige is van de opname van een film over het leven van Gavrilo Princip en de aanslag die hij vrij toevallig nog pleegde. De toeschouwers kijken in een woud van decorstukken hoe een cameraman met behulp van de spelers en een hoorspelstudio vol geluiden het verhaal aaneensmeedt. Ze kunnen het resultaat zien op een bovenhangend filmdoek. Daar maken de kijkers onder andere kennis met het groepje idealistische revolutionairen waartoe de jonge Princip behoorde, met de gezapige adel, met corrupte rechtspraak en met de psychiater die Princip uiteindelijk in de cel bezoekt. Het beeld is onrustig, het geluid dreunt door de hal en de wanorde is overweldigend. De spelers lijken met hun geschminkte gezichten en zwarte pakken vaak inwisselbaar. Alles hangt van willekeur aan elkaar. Het beeld dat opdoemt is dat eigenlijk ook een ander deze moord had kunnen plegen of de eerste wereldoorlog op andere wijze had kunnen ontketenen.

Door de aanpak van De Warme Winkel is de impact op de toeschouwers groot. Zij ervaren de wanorde zelf en zien van dichtbij dat de geschiedenis vaak een opeenstapeling van allerlei gebeurtenissen is, die we later tot een logisch verhaal trachten te reduceren. De cameraman vergroot daarbij sommige zaken buitenproportioneel uit, net zoals geschiedschrijvers en verslaggevers dat doen. Soms is het perspectief zoek en staat een dansend paar dwars op een pianist. Het maakt dat het publiek zich af moet vragen in hoeverre het klopt wat zij zien.
Aan het eind wordt de toeschouwers nog even naar het hier en nu geslingerd via een nagesynchroniseerd interview met een Nederlandse jongere die meevecht in Syrië. Op de achtergrond is een van de spelers geschminkt als The Joker; de gekte van een oorlog. Een onvoorziene verwijzing naar de actualiteit vormt de bommelding die het centrum van Amsterdam platlegt een paar uur voor de aanvang van de voorstelling. Loos alarm.

Wat rest is een indrukwekkende puinhoop van decorstukken, liggend op de grond. De toeschouwers trillen nog na. WOI, ik zal er nog vaak aan denken.

Holland Festival | De Warme Winkel