Onderwerp: FESTIVAL, LOCATIETHEATER, OEROL, TONEEL
19 Juni 2014
Dure fouten van Mansholt
Door Sandra van Kampen met foto's van Daphne van de Velde en Paul Hoes
Je hebt fouten en je hebt dure fouten. Eurocommissaris en landbouwminister Sicco Mansholt maakte hele dure fouten. Hij zorgde er met zijn krachtige na-oorlogse subsidiebeleid weliswaar voor dat de honger uit Europa verdween, maar tegen het einde van zijn loopbaan in 1971 realiseert hij zich dat datzelfde beleid op termijn desastreuse gevolgen voor de aarde heeft. De vergaande intensivering van de landbouw leidt tot enorme productieoverschotten (de beroemde boterberg) en tast de natuur aan. Een uur en drie kwartier lang is het publiek op Oerol in de boerenschuur op de Teunis Plak getuige van zijn gewetensnood. Kan hij zijn fouten ongedaan maken?
Hoe krachtiger zijn tegenspelers uit de verf komen, hoe grijzer Mansholt zelf – een rol die Helmert Woudenberg past als een jas – wordt. Hij truttelt en hij draait, loopt weg voor zijn verantwoordelijkheid en meent in een 24-jarige stagiaire zijn grote liefde ontdekt te hebben. Hij stelt haar zelfs voor te gaan settelen op het Belgische platteland en een gezinnetje te stichten. “Het is zoals het is”, weet hij nog net tegen zijn vrouw Henny uit te brengen als zij zojuist zijn ontrouw heeft ontdekt. Gelukkig zijn daar zijn trouwe secretaresse Magda (een glansrol voor Trudi Klever) en zijn sterke wederhelft (José Kuijpers draagt de voorstelling), die besluit dan maar zelf de Drentse boerderij te kopen waar zij en haar man zich zouden terugtrekken na zijn pensioen. De randfiguren in zijn leven houden hem op de been en behoeden hem voor verdere misstappen. Hoewel assistent Andreas de publicatie van het afscheidsmanifest waarin Mansholt de gevaren van voortzetting van zijn landbouwbeleid voor de natuur uiteen zet, niet kan voorkomen.
Een mooier decor dan één van de twaalf overgebleven boerderijen op Terschelling, vroeger waren het er 107, is niet denkbaar. De mestlucht dringt onmiskenbaar door in de neusgaten van het massaal toegestroomde publiek. In de verte vult een mekkerend schaap de stilte in een scène op. Boer Tjerk Nanninga en zijn dochter Wietje (dubbelrollen van Paul Hoes en Trudi Klever), lijken een thuiswedstrijd te spelen. Hun indringende aanwezigheid illustreert hoe het beleid van Mansholt in de praktijk heeft uitgepakt. Gestimuleerd door forse subsidies, gegarandeerde afzet en minimumprijzen gaat Nanninga ertoe over nog slechts drie gewassen te telen: graan, biet en aardappel. Totdat blijkt dat hij als kleine boer niet gaat overleven in het geweld van de Europese markt. Het water staat hem aan de lippen, maar hij kan geen kant op. Als dochter Wietje op een kwade dag besluit de boerderij te verkopen omdat zij wil scheiden van haar depressieve man, schiet vader zichzelf door het hoofd.
Mansholt maakt al deze gebeurtenissen schijnbaar onbewogen mee. Weliswaar draait zijn hoofd overuren om zijn nieuwste inzichten wereldkundig te maken, maar de puinhopen die hij privé en professioneel heeft gecreëerd lijkt hij niet echt in zijn hart te voelen. Is hij een egoïst, een visionair, of gewoon maar een mens? Hij keert terug naar zijn vrouw, bouwt een boot en steekt de Atlantische Oceaan over naar de Amazone. Een jeugddroom komt in vervulling. Zijn grootse daden op landbouwgebied zorgen echter ruim veertig jaar later nog steeds voor immense problemen die niemand meer ongedaan kan maken.