Onderwerp: TONEEL
3 Juni 2014
'Mamma' is geen gezinsvoorstelling
Door Youetta Visser met foto's van BOWIE VERSCHUUREN
"Wij hebben het over onze mamma's. Net zo lang tot we geen last meer van ze hebben." Gelukkig is het publiek al een beetje gewaarschuwd door de tekst bij de voorstelling 'Mamma' van NTjong. Toch zijn de reacties soms heftig. Er is ook geen ontkomen aan, regisseur Alexandra Broeder zoomt onafwendbaar in op de verstikkendheid van de relatie tussen kinderen en hun moeder. Voor iedereen in de zaal, van welke leeftijd dan ook, een herkenbaar thema. De jonge speelsters houden het publiek met prachtig spel vol starende blikken, vervormde woorden, wiegeliedjes en directe emotie in de ban: "We gaan je moeder onschadelijk maken." Geen gezinsvoorstelling dus.
Vanaf het begin is het raak. Een zacht grinnikend meisje dwaalt door het wachtende publiek en deelt lukraak nummers uit. Mensen met nummer mogen als eerste de zaal in. Zo belandt iedereen apart van zijn gezelschap op de banken die om het met roze lint afgebakende speelveld staan. Zonder dit houvast is het publiek meteen uit de comfortzone, zoals vaker met de voorstellingen van Broeder. Wat volgt is het best te omschrijven als een Voodoo uitdrijvingsritueel. De veertien meisjes, gekleed in ontroerende kinderlijke outfits, maar met felle gezichtsbeschildering, dwalen over het toneel en kijken het publiek vaak van dichtbij recht in de ogen. Soms schreeuwend, dan temend en zelfs huilend zoomen ze in op het verdriet van het kind dat hunkert naar een moeder en naar ruimte en de steun om zichzelf te ontwikkelen. Hun stemmen vervormen tot een luguber sciencefiction geluid via de aan het plafond hangende microfoons. Nog nooit klonk 'Mamma, je bent de liefste van de hele wereld' zo onheilspellend. Ondertussen leest een van hen toonloos een deel uit DSM, het handboek voor psychische aandoeningen voor, waarin uit de doeken wordt gedaan dat baby's eerst geen verschil zien tussen zichzelf en hun moeder, maar later steeds meer ontkoppelen. Als het goed is. Maar dat is het zelden.
Broeder: "Wat mij boeide was de symbiotische relatie tussen moeder en kind. Ik heb voor dit stuk met allerlei mensen om mij heen gepraat over hun moeder. De tekst is hier de essentie van. Het is dus niet de ervaring van de spelers zelf." Dat is te merken; de tekst gaat verder dan de relatie tussen tieners en hun moeder en is ook herkenbaar voor ouderen. Alleen de latere levensfase waarin kinderen voor hun moeder zorgen en een rolomkering plaatsvindt, komt niet aan bod.
De speelsters gooien zich vol overgave in het diepe. Knap is het dat zij hun blik fixeren en de kijkers onafgebroken durven aankijken. Technisch zwaar is het schreeuwen, waarvoor zij speciaal met een logopedist oefenden om te voorkomen dat ze al na een voorstelling geen stem meer zouden hebben. Hoogtepunt is het moment waarop ieder van hen de handen pakt van een kijker en dan heel langzaam gaat huilen. Het publiek herkent de benauwdheid van de moederrelatie en de daaropvolgende opluchting. Tegelijkertijd voelt het angst om de moeder zo onbeschermd in de leeuwenkuil te gooien. Soms wordt het iemand even teveel. Niet iedereen laat zich meeslepen in een uitdrijvingsritueel. Een moeder met dochter in het publiek kijkt regelmatig ter geruststelling opzij. Wat blijft is een indrukwekkende voorstelling die iedereen vol raakt. Het publiek is onder de indruk en verlaat met enige opluchting de zaal. En ik? Ik bel de volgende dag schuldbewust mijn moeder. Even horen hoe het met haar gaat.
Website Alexandra Broeder | Website NT Jong