Onderwerp: Holland Festival, FESTIVAL, DANS
3 Juni 2014
Holland Festival groots geopend met Vortex Temporum
Door Youetta Visser met foto's van Janiek Dam, Anne van Aerschot en Herman Sorgeloos
Kun je muziek letterlijk dansen? Ja, zo blijkt. Kun je het voortschrijden van de tijd muzikaal tot uiting brengen? Ook dat kan. Het kan zelfs beide tegelijk. Het Holland Festival 2014 is zondag 1 juni in bijzijn van Koning Willem Alexander en Koningin Maxima in de Stopera in Amsterdam geopend met de biologerende voorstelling 'Vortex Temporum' van choreograaf Anne Teresa de Keersmaeker. Een voorstelling waarin op meeslepende wijze het vertragende uitdijen en het versnellen van de tijd wordt vormgegeven. Iedereen raakt opgezweept. De zeven dansers weerspiegelen de akoestische klanken en ook de zes muzikanten dansen de geometrische patronen. Zelfs de vleugel draait langzaam mee over het podium. Voor directeur Pierre Audi is met deze voorstelling zijn tiende en laatste Holland Festival aangebroken. Hij nam geëmotioneerd zijn afscheidsboek 'Venster op de Wereld, Holland Festival 2005-2014' en een liber amicorum in ontvangst.
De Keersemaeker, die ruim dertig jaar geleden doorbrak met twee dansvoorstelling op minimal music van Reich en daarna vele grensverleggende choreografieën maakte, koos nu voor 'Vortex Temporum', in 1996 geschreven door de Franse componist Gérard Grisey. In de voorstelling werkt haar dansgroep Rosas samen met muziekensemble Ictus. Eerst vertolken alleen de muzikanten gepassioneerd bewegend deze muziek, waarin de noten elkaar lukraak opvolgen en verschillende tempi aritmisch aaneengesmeed zijn. Het vormt een geheel van schijnbaar willekeurige klanken en toch, toch ontvouwt zich een herkenbare wereld. Als de muzikanten later het veld ruimen voor de dansers volgt hetzelfde in beeld. Ieder lijkt in stilte voor zich te dansen en toch, toch ontvouwt zich enig verband. Drie dansers lijken samen op te gaan en de twee danseressen hebben ook een eigen dynamiek. Uiteindelijk blijft alleen de zesde danser over, na een tijdje bijgestaan door de teruggekeerde pianist. Danser en pianist gunnen het publiek met een vurig samenspel een eerste houvast.
Later, als alle dansers en muzikanten weer gezamenlijk op het podium staan, herkent het publiek meer. Een danser lijkt de muziek van een van de violisten driedimensionaal weer te geven en zijn gebaren uit te vergroten; bij nader inzien dragen zij ook beiden als enigen gekleurde sokken. Ook andere dansers lijken soms de notenpartij van een van de muzikanten letterlijk te dansen. De dansers en muzikanten bewegen zich daarbij in cirkelvormige patronen over het podium. De een neemt het voortouw en lijkt een deel van de anderen aan te steken in een snelle ren, totdat plots het ritme wordt doorbroken en een ander het voortouw neemt, in een andere richting, misschien langzamer en slechts gevolgd door twee dansers. Telkens wordt de koers verlegd. En De Keersmaeker gaat verder; niet alleen de muziek en het cadans van de dans zijn aritmisch, ook de bewegingen van de individuele dansers zijn vaak onevenwichtig, alsof hun zwaartepunt uit het lood hangt.
En toch, toch begrijpt het publiek deze zacht uitgelichte wereld. Het kent deze onrust uit zijn eigen leven, waarin de tijd soms door de vingers lijkt te glijden en iedereen gehaast achter alles aanrent, afgeleid door steeds weer een nieuwe hype. Om dan weer in rustig vaarwater te komen waarin ieder doelgericht zijn eigen gang gaat. Of de diepe rust, waarin de tijd lijkt stil te staan en je even meedobbert op het ritme van je ademhaling. Voordat het publiek aan het eind van de voorstelling uitbarst in een ovatie blijft het spontaan ruim een minuut stil en luistert het naar de eigen ademhaling en die van de spelers en dansers.
Wat een voorstelling! Alleen topdansers en topmusici kunnen deze muziek zo magistraal toegankelijk maken dat het publiek deze zintuiglijk kan aanvoelen om vervolgens te herkennen. Alles is bedoeld en niets leidt af. Een meesterlijk choreografie op een prachtig moment, waarop de tijd even stilstaat bij het afscheid van Pierre Audi om vervolgens door te denderen in de draaikolk van cultuur die het Holland Festival deze maand in petto heeft. Je moet erheen!
Website Rosas | Website Ictus | Website Holland Festival