Onderwerp: JAZZ
30 Augustus 2012
Passie, engagement en bezinning op de laatste dag van Jazz Middelheim
Tekst en beeld: Michiel Fokkema
De muziek van Flat Earth Society (FES) verdraagt geen etiket. Onder leiding van Peter Vermeersch heeft de groep een handelsmerk gemaakt van het feestelijk opblazen van schotten tussen verschillende genres. Een bigband opera, een stille film of een dramatisch concert: Flat Earth Society heeft het gedaan. De labels pop, rock, jazz noch wereldmuziek dekken de lading. De band gaat uitdagingen niet uit de weg en blijft vernieuwen. Verwacht dus ook op Jazz Middelheim geen ‘gewoon’ concert. Voor de gelegenheid nodigt de band een zielsverwant uit: Ernst Reijseger.
Deze Nederlander leerde het handboek cello van buiten, liet het in al z’n poriën doordringen en gooide het daarna uit het raam. Zijn techniek is verbluffend, zijn improvisaties en composities meesterlijk. Muzikale grenzen zijn voor Reijseger net als voor Flat Earth Society onbestaande: de man voelt zich even thuis in nieuw klassiek als in jazz, wereldmuziek of elektronica. Hij won prestigieuze prijzen als de Boy Edgar Prijs, de Bird Award en onlangs nog het Gouden Kalf voor beste filmmuziek.
De grote band speelt veelzijdig en vliegt alle kanten uit zonder dat ze ooit een noot uit de bocht vliegen. Ernst Reijseger gebruikt zijn vijf snarige cello als een gitaar, plukt en strijkt en past perfect in de muziek van de rest van de band. Hier en daar is duidelijk dat de roots in de free jazz liggen maar dan een stap verder met meer melodie en ritme. De band wisselt in en hoog tempo tussen allerlei ritmes, geluiden, zang en verhaal. Maar nooit wordt het een trucje. Ook Ernst lijkt soms trucjes uit te halen door met natte vingers over zijn cello te gaan, hem als percussie instrument te gebruiken. Maar hoewel het een trucje lijkt past het perfect binnen de muziek en heeft het overduidelijk een functie. Alleen de allergrootsten kunnen dat. Ook de humor wordt niet geschuwd met een bellen blazende trompet en een ontroerend maar van zwarte humor doorspekt verhaal over een bus ongeluk.
Pianist Jef Neve is nog steeds de wonderboy van de Belgische jazz. Met “Sons Of The New World” zet hij een ambitieus nieuw project op. Hij schreef twaalf composities waarin hij zijn maatschappelijke bewogenheid uit. Ze zijn gebaseerd op schokkende gebeurtenissen zoals de Pukkelpopramp, de kernramp in Japan, de revolutie in het Midden-Oosten.
“Sons Of The New World” is een nieuwe bundel composities die ik opdraag aan de Nieuwe wereld van vandaag’, zegt hij. Hij wijst op de veranderingen. ‘De Arabische Lente, de klimaatveranderingen, de wereldwijde economische crisis. We beleven turbulente tijden en we staan voor een grote uitdaging om de wereld van morgen in goede banen te leiden’, vertelt hij. Jef Neve zegt dat hij diept geraakt is door al die gebeurtenissen. Hij wil niet in een ivoren toren leven en zich uiten als een maatschappelijk geëngageerde artiest. ‘Mijn stukken stralen een vorm van hoop uit. Noem het een naïef optimisme dat het goede in de mens kan worden aangesproken wanneer alles zwart wordt. De titel zou ook kunnen zijn: “Sons Of The New World, A Sign Of Hope.’ Naast zijn trio zijn er ook vijf blazers, Vlaamse musici en saxofonist Michael Campagna.
Al met al eigenlijk een behoorlijke opgave om een dergelijk verhaal in muziek om te zetten. Meestal lukt dat aardig maar met het nummer “Sacrifice” dat er over gaat dat er geen mensen opgeofferd mogen worden voor vrede, wordt de muziek licht bombastisch. Ook het nummer “signs of Hope” komt niet echt uit de verf. Neemt niet weg dat de band perfect speelt en zeker in de solo’s mooie gepassioneerde muziek maakt. Jef’s speelstijl is dartel en gearticuleerd. De blazers zijn een goede aanvulling om meer sfeer en te maken en klankkleur te geven dan een trio normaal kan bereiken. Jef’s project beperkt zich niet tot alleen muziek. Hij werkt samen met schilders, video kunstenaars, dansers etc.Het nummer “Zuurstof” is opgedragen aan de slachtoffers van ramp op “Pukkelpop” vorig jaar toen in een noodweer de podia instortten. Het begint met een ijzingwekkend lang aangehouden minimalistisch intro om vervolgens op te lossen in een troostrijk akkoord. De uitsmijter is een heerlijk up tempo stuk zonder pretenties. Gewoon lekkere muziek.
Bassist en componist Avishai Cohen brak door in de jaren negentig aan de zijde van pianist Chick Corea. De jongste jaren verwekt hij meer en meer zijn Joodse roots in zijn muziek. Van zijn moeder leerde hij over de sefardisch-mediterrane cultuur, van zijn vader over het Oost-Europese joodse erfgoed. Daar komen nog zijn ervaringen in de New Yorkse jazzscène en zijn Israëlische achtergrond bij.
Hij groeide op in een muzikale familie in de Kiboets Kabri, in het noorden van Israël en begon op jonge leeftijd piano te spelen. Hij schakelde over naar de elektrische bas uit bewondering voor de legendarische bassist Jaco Pastorius. Nadat hij twee jaar deel uitmaakte van een legerband ging hij contrabas studeren. Waarna hij naar New York verhuisde.
Met ongekende energie brengt de band de muziek. Avisha is volkomen een met zijn in instrument en lijkt er wel in te willen kruipen. Met staccato repeterende ritmes zwepen ze zichzelf op zonder dat het eentonig wordt. De muziek lijkt eenvoudig maar is ongelofelijk intens. De jazz, melodieën uit het midden-Oosten en Joods ritmes smelten samen in meeslepende bezwerende muziek waar ook het publiek helemaal in op gaat met een staande ovatie als gevolg. IJzingwekkend mooi is het lied in een taal die alleen bestaat als hij gezongen wordt aldus Aavisha. Zichzelf begeleidende met sonore tonen uit de bas gaat het rechtreeks het gevoel in.
De 77-jarige pianist Abdullah Ibrahim is een van de bekendste vertegenwoordigers van de Zuid-Afrikaanse versie van de jazz. Daarin vermengt hij populaire en traditionele Zuid-Afrikaanse muziek met jazz. Met zijn zevenkoppige band Ekaya voert hij zijn herkenbare eigen composities uit. Hij versmelt de wereld van de jazz met zijn Zuid-Afrika, tot een krachtige brok muziek, met aanstekelijke ritmes en een grote poëtische kracht.
Abdullah begint met een solo stuk in zijn kenmerkende verstilde stijl. Dan komt de jonge band op die hem perfect in zijn stijl ondersteunen en ook ingehouden maar intens begeleiden. Maar ze krijgen ook zelf de kans om hun kwaliteiten te tonen in solo's. Alles lijkt perfect gearrangeerd te zijn wat toch ook wel lijdt to klinische muziek waar niets aan het toeval overgeleverd wordt. Bij tijd en wijle hoop je dat een van de muzikanten uit de band springt en gewoon even helemaal uit zijn dak gaat. Maar met zeer genietbare muziek zijn ze een waardige afsluiter van Jazz Middelheim 2012.