Onderwerp: TONEEL

18 September 2010

William Wilson

Door Ad Aerts met foto van Paul Lansen

Edgar Allen Poe publiceerde William Wilson in 1839.  Het is een beklemmend kort verhaal over een man die gedurende zijn hele leven voortdurend zijn dubbelganger tegenkomt. Een dubbelganger die nota bene op de zelfde dag is geboren (19 januari, ook de geboortedag van Poe zelf).  William Wilson wordt aangetrokken door het kwaad. Hij lijkt ertoe voorbestemd om slecht te worden. De omgeving waarin hij opgroeit, met een tirannieke kostschooldirecteur en martelende klasgenoten, maakt het afglijden alleen maar makkelijker.

Zijn dubbelganger die als een schaduw voortdurend achter hem aan lijkt te lopen, wil hem beschermen. Maar William wil niet beschermd worden en doet alles wat hij kan om van zijn schaduw af te komen.  Als je als theatermaker zo'n verhaal op het toneel wilt brengen, loop je tegen een aantal problemen aan. Je wilt een zichtbare vorm vinden die aansluit bij  de beklemmende sfeer van de tekst van Poe, maar je wilt ook een vorm vinden de ontmoetingen van de hoofdpersoon met zijn eigen dubbelganger.  Herman Egbers, die de voorstelling bedacht, schreef en ook speelt, is daar heel goed in geslaagd.

Egbers maakt voor zijn voorstelling intensief gebruik van video-projectie. Dat is op zich niet bijzonder meer. Wel bijzonder is dat de projectie niet alleen achtergrond laat zien, maar vooral dat deze daadwerkelijk deel uit maakt van het verhaal. Nu lijkt projectie een wel heel makkelijke manier om een dubbelganger in beeld te brengen, maar dat is het zeker niet.  Het kost erg veel moeite om dialogen werkend te krijgen. In deze voorstelling is de 'echte' William zowel voor, op als achter het scherm te zien. De schaarse tegenspelers worden altijd geprojecteerd, maar de dialogen tussen William en zijn virtuele tegenspelers lopen altijd soepel en natuurlijk.

Om de sfeer van Poe te ondersteunen wordt gebruik gemaakt van foto's en filmopnames van oude en vervallen gebouwen.  Een deel van de foto's is afkomstig van Sven Fennema die veel van dit soort gebouwen heeft vastgelegd voor zijn fotoboek Anderswelten.  Maar het zijn vooral Maarten van Rossem (niet de historicus) en Michael Helmerhorst die de videoprojectie tot een actieve medespeler in de voorstelling hebben gemaakt. Helmerhorst was eerder dit jaar ook op de parade te zien met zijn videoproject Rear Window. Hoewel de voorstelling volgens de gangbare regels maar één sprekende rol heeft, benadrukte Egbers na de voorstelling dat dit een teamproject is, waarbij ook regisseur Gerardjan Rijnders een belangrijke rol speelt.

William Wilson is een bijzondere theaterproductie geworden, waarbij moderne technieken zijn zorgvuldig en effectief zijn ingezet, maar die nog steeds draait om het spel van een acteur. Naast mooi theater levert deze voorstelling ook een bijdrage aan de ontwikkeling van een nieuwe beeldtaal voor theater.

Gezien op 10 september 2010 in Haarlem (Toneelschuur, Premiere)