Onderwerp: TONEEL

3 April 2009

Laatste voorstelling van De Architekt van Jakop Ahlbom

Door Mieke Kreunen met foto's van Stephan van Hesteren (klik voor vergroting)

Gisteren was de laatste voorstelling van De Architekt van de Zweedse regisseur Jakop Ahlbom in Bellevue in Amsterdam. Ik wilde er perse heen omdat ik indertijd erg onder de indruk was van zijn vorige voorstelling Vielfalt. Ik werd niet teleurgesteld want ook De Architekt was een fantastisch stuk over liefde, spijt en wraak.

Ook dit stuk gaat weer over relaties, met name die van het oudere echtpaar Arthur en Edith. Zij was voor haar huwelijk een briljant fysicus en hij is een architect die het net niet gemaakt heeft. Nu, in de herfst van hun leven, zitten ze beiden gevangen in de situatie. Zij uit dat op een passief agressieve wijze en hij scheldend, tierend en haar kleinerend. Toch zien ze kans een wankel evenwicht in stand te houden totdat ze een jong stel als buren krijgen.

Edith herkent zichzelf in de buurvrouw die, verliefd als ze is, alles pikt van haar dominante en alcoholverslaafde man. Als de buurvrouw haar hart uit haar borst snijdt (ze is hartchirurg) en het aan Edith in bewaring geeft is dat het begin van de afbrokkeling van Ediths huwelijk.

Arthur bouwde huizen die de mensen moesten omringen als een huid, beschermen tegen de rest van de wereld. Hij ziet slecht en hoort slecht en zijn spieren zijn stram. Zij toenemende machteloosheid brengt een ander machtsevenwicht tussen de echtelieden te weeg, afhankelijk als hij wordt van Edith.

Het knappe van deze voorstelling is dat het zich beweegt op de grens van werkelijkheid en illusie. Dat komt niet alleen naar voren in de enscenering en in de theatrale effecten maar ook in de tekst waarin ondermeer de quantummechanica aan de orde komt op een verjaardagsvisite. Steeds als de situatie tussen Edith en Arthur wel erg grimmig en realistisch wordt zet Ahlbom de zaak op zijn kop of onder een hele andere hoek.

Naarmate Edith de realiteit van haar leven onder ogen ziet wordt de voorstelling surreallistischer en komen er meer laagjes en dimensies in het stuk. Er waaien echte herfstbladeren binnen, keukenkastjes blijken een eigen leven te leiden, de show op de TV blijkt zich ineens in de woonkamer af te spelen en Edith komt zichzelf letterlijk tegen, al dan niet gemaskerd.

De tekst van Marijke Schermer en de regie van Jakop Ahlbom vullen elkaar aan en versterken elkaar op een bijzondere manier. Schermers droefgeestige en confronterend herkenbare dialogen passen wonderwel in de bizarre en surrealistische context van Ahlbom met zijn rituelen en symbolen. Ronduit indrukwekkend zijn de vertolkingen van Arthur door Aat Ceelen en Edith door Leny Brederveld met goede ondersteunende rollen van Sandra Mattie als Jane en Harpert Michielsen als Mart.

Edith, die eigenlijk Rosa heet maar zelfs haar naam opofferde in haar huwelijk, komt in deze puinhopen van haar leven tot de ontdekking dat ze ondanks de pijn en de spijt toch de kracht en de overlevingsdrang heeft om voor zichzelf te kiezen. Eindelijk...

Volgende voorstelling Ahlbom
Na het succes van Vielfalt en De Architect blijft Jakop Ahlbom gefascineerd door de onontwarbare wereld van menselijke relaties. Wie Ahlbom kent, weet dat hij als geen ander herkenbare emoties binnenste buiten keert en zo surrealistische werelden schept. In Innenschau neemt hij op zijn geheel eigen wijze de ultra menselijke en allesoverheersende jaloezie als vertrekpunt. De speelperiode van deze voorstelling wordt februari tot mei 2010.

Jakop Ahlbom - website