Onderwerp: DANS, VERWACHT
18 Oktober 2007
Wat is het geheim van het wereldsucces van het Russische Ballet?
Tekst en beeld van Stardust Theater (klik voor vergroting)
Er is van alles veranderd in de voormalige Sovjet Unie maar het geheim van het Russische klassieke ballet dat al meer dan een eeuw lang overal in de hele wereld volle zalen trekt en in de Kerstperiode het publiek in het RAI Theater ook zal betoveren is onaantastbaar gebleven. En voor velen blijft het een mysterie. Want waarom worden wij nog altijd recht in het hart geraakt door de frêle Russische prima ballerina’s die ons al sinds Galina Ulanova en Anna Pavlova ontroeren en voor een bijzondere magie zorgen? Waarom veroverden Nureyev en Baryshnikov, die de Sovjet Unie op het hoogtepunt van hun roem verlieten en als verrader beschouwd werden, de wereld?
En hoe is het mogelijk dat die Russische prima ballerina’s zo superslank blijven maar toch de kracht hebben van een mijnwerker?
Aan de vooravond van Het Grootste Zwanenmeer ter Wereld van het befaamde Tsjaikovsky Perm Ballet van 20/21 december t/m 6 januari in het RAI Theater, waarbij men maar liefst achtenveertig zwanen sprookjesachtig over het toneel ziet zweven, onthult de artistiek directeur van het befaamde Tsjaikovsky Perm Ballet, Natalia Akhmarova, wat de geheime wapens zijn van het Russisch Ballet. “Dat geheim kunnen wij niet beter tonen dan in deze Kerstserie in het RAI Theater waar we dus één van Tsjaikovsky’s mooiste balletten “ Het Grootste Zwanenmeer ter Wereld “ met bijna vijftig zwanen (een wereldrecord) dansen. Want dit ballet is eigenlijk het visitekaartje van onze dansgeschiedenis. Daarin maken wij de Russische ziel zichtbaar. En daar gaat het om. Die ziel met zijn dramatiek, kwetsbaarheid en gevoeligheid komt over op het toneel.”
Natalia is jarenlang zelf prima ballerina geweest bij het Russische Tsjaikovsky Perm Ballet, met het Bolshoi en het Kirov Ballet nu zeker het derde ballet aan de top van de Russische balletwereld. Zij zegt: “Wij geven ons ook helemaal. Met hart en ziel, met alle tegenslagen en alle problemen die erbij horen. Dansen is een mooi maar ook keihard vak. Ik heb, geeft ze toe, bijvoorbeeld nog nooit in mijn leven een voorstelling zonder pijn gedanst en dat geldt denk ik voor elke goede danser of danseres zeker aan de top. Wij willen het allerbeste laten zien en dat kan niet als je denkt nee “ dat is te zwaar dat is te moeilijk, ik zoek een eenvoudiger manier waarin ik geen risico neem een blessure te krijgen. Nee, wij zijn aan onze Russische ballettraditie verplicht het beste van ons te geven, meer dan 100% als het kan “ ook als dat je pijn bezorgt.”
Natalia verheugt zich op haar komst naar Amsterdam waar zij deze komende Kerstperiode haar grote gezelschap van meer dan 100 personen kan presenteren. Dat is de mooiste tijd voor het ballet. Kerst en Ballet zijn toch ergens met elkaar verbonden. Het geeft je het ultieme Kerstgevoel en het is ballet voor de hele familie. Maar daarbij is er ook de magie, dat mysterie van het Russische Ballet, het spirituele dat juist in de vaak melancholische Kersttijd zo aanspreekt.”
Magie?
“Dat woord gebruikte een paar maanden geleden ook de New York Times toen wij daar ons Zwanenmeer. Het publiek juichte”, glimlacht ze. “En de New York Times schreef
“Triomf “ Theatrale Magie.”
Waaruit bestaat die magie?
Natalia zegt: “Een prima ballerina als Elena Kulagina lijkt uit haar lichaam te treden als zij Odette danst in het Grootste Zwanenmeer Ter Wereld. Je krijgt de indruk dat haar geest ergens anders zweeft. Haar Odette is zo bovennatuurlijk, alsof ze alleen maar in een sprookje kan bestaan.” De prima ballerina zegt: “Kerst is voor jullie ook een feest geworden van kerstengelen. Overal zie je engelen in etalages en in kerstbomen. Maar ook hier is een overeenkomst met het klassieke Russische ballet. Bij een goede Russische ballerina krijgt de ziel als bij een engel vleugels. In het Zwanenmeer is er die ontroerende blankheid van die zwanen deze liefdesvogels die geen verweer hebben tegen de wrede wereld. Dat is van een schoonheid, een onschuld en een zuiverheid die we tegenwoordig in onze harde wereld zo vaak missen. Als ik zeg dat de ziel vleugels krijgt geldt dat voor alle goede ballerina’s en topdansers maar die vleugels ontplooien zich ook bij grote kunstenaars op ander gebied. Het is een soort zegen van hun werk, van hun bijzondere talenten. Bij de dans gaat het niet alleen om het talent en de techniek maar vooral ook om de emotie, om je gevoelens te uiten. Gevoelens die je nooit met woorden naar buiten zou kunnen brengen. Daarom kan ik een prima ballerina als Elena Kulagina wel 100 maal het Zwanenmeer zien dansen. Elke keer is het anders&hellip Steeds is er een gevoel dat je nog niet eerder opmerkte dat dan opnieuw geboren wordt.”
Natalia kent dat gevoel, haar ziel kreeg ook vleugels als zij op de wereldpodia danste. “Bij ons Russen is er ook sprake van een magische harmonie op het toneel en dat werkt natuurlijk mee. De solisten zijn allemaal sterren in ons gezelschap maar het hele grote Corps de Ballet met zo’n vijftig Zwanen in het Grootste Zwanenmeer Ter Wereld, met bijna twintig meer zwanen dan het Bolshoi of Kirov ballet, is een ster op zich zelf. Bij Westerse groepen of in Europa of in Amerika mis je vaak die harmonie. Dan zie je toch zwanen die uit verschillende delen van de wereld komen, allemaal met hun eigen stijl en hun eigen maniertjes. Maar bij het Russisch ballet en zeker bij ons Tsjaikovsky Perm Ballet is het grote geheim dat al onze zwanen vanaf hun tiende jaar dezelfde opleiding hebben gehad volgens de befaamde veeleisende Vaganova Academie die toch dansers voortbracht als Nureyev, Anna Pavlova, Natalia Makarova, Galina Ulanova etc. In de tweede wereldoorlog vluchtte het befaamde Kirov Ballet uit het toen bedreigde Leningrad naar Perm waar men onderdak vond bij het Tsjaikovsky Ballet. Daar werd toen ook de legendarische Vaganova Academie uit het St. Petersburg van de Tsaar voortgezet. Deze erfenis heeft het Tsjaikovsky Ballet sindsdien gekoesterd en tot de dag van vandaag worden alle dansers en danseressen vanaf hun tiende jaar opgeleid volgens die school en dat ziet men op het toneel.
Natalie kwam zelf als tienjarig meisje na een strenge selectie van Idols-achtige omvang op die keiharde opleiding. “Acht jaar duurde het. Jaren van eenzaamheid van bloed, zweet en tranen waren het maar ook jaren waarin je de passie de liefde voor het ballet ontdekte en al jong wist: dit wordt mijn leven. Het is hard werken voor je eindexamen op je achttiende. In al die acht jaar vallen er, van de veertig meisjes die er uit een paar honderd die zich ieder jaar aanmelden geselecteerd worden, een aantal af. Na de opleiding zijn er dan een kleine twintig over die kans maken te worden aangenomen bij het ballet&hellip die hun grote droom in vervulling kunnen zien gaan.“
Wat is de belangrijkste reden dat leerlingen die niet voldoen naar huis worden gestuurd?
“Men mag vooral niet te dik worden”, glimlacht Natalia. “Het streefgewicht voor een jong meisje met een lengte van 1.65 meter bij het klassieke ballet is 45 kilo. Het ligt natuurlijk ook aan de bouw maar ja, voor ballet is slankheid geboden. Dat kost offers. Maar je moet niet alleen superslank zijn maar tegelijk dien je oersterk te zijn, de kracht te hebben van een mijnwerker.”
Hoe is dat te combineren?
“Discipline en nog eens discipline”, zegt Natalia. “Veel water drinken, veel fruit eten en een eigen gezond dieet volgen. Dat hoort net zo goed bij de discipline als repeteren en nog eens repeteren, trainen en nog eens trainen. Hard werken houd je ook fit en gezond. Je moet toch tenminste vier uur en beter nog zes uur per dag de studio in.
En dat naar de studio gaan, zeg ik vaak, betekent dat je steeds een stap vooruit gaat. Een dag verstek laten gaan betekent twee stappen achteruit. En bij zo’n schema heb je nergens anders meer tijd voor, wil je in goede conditie blijven. Danser of danseres zijn is geen baan het is een manier van leven waar je voor honderd procent voor moet kiezen.”
Natalia zegt: “Verder is het een vereiste dat je niet alleen talent hebt en je techniek beheerst maar een noodzaak is een sterke geest. Je moet tegenslagen kunnen overwinnen en kunnen incasseren, je moet leren te vechten voor je prestaties.”
Een prima ballerina of topdanser heeft aanzien. Dat was zo in de tijd van de Sovjet Unie en eigenlijk ook nu nog. Als prima ballerina was je het visitekaartje van de partij. Nog altijd dromen veel moeders in Rusland ervan dat hun dochter ballerina wordt of hun zoon danser. Daar hebben ze alles voor over. Dat gold ook voor Natalia. En het loonde.
Waarom moest ze echt huilen bij Brezhnev's dood?
“Al meteen na mijn opleiding op mijn achttiende ontfermde een lerares zich over mij. Zij zag mijn talent. Ze wilde een wereldwonder van me maken. Ze was heel streng. Haar wens was dat ik de allerjongste ballerina ter wereld zou worden die de hoofdrol van Kitri zou dansen in Don Quichotte. Als enig meisje mocht ik niet meer met vakantie. Ik moest harder werken dan de anderen en door blijven trainen. Drie maanden lang repeteerde ik voor Kitri. Het was uitputtend. Tenslotte was er dan die langverwachte première. Het was 10 november 1982. Maar toen kwam die dag ineens het nieuws dat Leonid Brezhnev was overleden. De Sovjet Unie kondigde meteen een rouwperiode af. Alle theatervoorstellingen werden meteen afgelast. Ik huilde en huilde. Iedereen troostte me. Men dacht dat ik wel heel veel van Brezhnev hield en dat zijn dood een enorm verdriet voor mij betekende. Als ik nu aan Brezhnev denk herinner ik me ook nog een optreden ter gelegenheid van het 25ste congres van de Communistische Partij. Brezhnev zat op de eerste rij. Hij kwam na afloop op het toneel en overhandigde mij, de jongste danseres “ ik was nog leerling “ een doos chocolade. Dat was in die hongerjaren een zeldzaamheid. Hij kuste me op mijn wang en mijn hele gezicht werd nat. Dus toen ik op die tiende november huilde om mijn afgelaste première herinnerde ik me ook die minuten uit mijn leven. Pas een maand na zijn dood had de première plaats van Don Quichotte en was ik de jongste Kitri ter wereld.”
Natalia werd een echte ster. In 1992 kreeg zij de aanbieding om soliste te worden bij het Boston Ballet. Negen jaar lang schitterde zij op de Amerikaanse podia maar daarna verlangde zij ergens toch weer terug naar de bron naar het Tsjaikovsky Perm Ballet waar het allemaal begon.
Ook de groep miste haar en men bood haar de baan aan als Artistiek Directeur van de groep. “Dat was een aanbod dat ik niet kon en wilde weigeren want hier klopt toch het hart van het Russisch Ballet en ik vind het nu geweldig die traditie en die ervaringen door te geven aan mijn danseressen en dansers. Hier kan ik creëren, hier kan ik de geest voelen van Agrippina Vaganova bij wie het allemaal begon.”
Maar Natalia wil zich niet alleen maar bezig houden met de rijke erfenis van het Russisch Ballet. “De tijd is voorbij dat wij alléén de grote meesterwerken mochten dansen via ons eigen land. Nu staat ook Balanchine op ons programma. We dansten dat met ons gezelschap onlangs in het Bolshoi Theater in Moskou en in het Mariinsky Theater in St. Petersburg. Maar de basis blijven daarbij altijd de klassieke meesterwerken. Het zijn de pilaren waarop ons succes rust. Ze zijn een deel van ons geworden. Ze zitten in ons bloed en de magie ervan is voor ons onmisbaar. Dat zal men straks ook zien in het RAI Theater. Men weet ook bij ons Grootste Zwanenmeer ter Wereld, denk ik, niet wat men ziet “ het is van zo’n ontroerende schoonheid.”
Natalia lijkt het allemaal nu voor zich te zien en in haar prachtige ogen zie ik de passie, de gedrevenheid van een mooie krachtige vrouw die zichzelf met liefde opofferde aan de dans en daardoor die top bereikte.
Het Grootste Zwanenmeer ter wereld is te zien van 20 / 21 DECEMBER 2007 T/M 6 JANUARI 2008 in het RAI THEATER AMSTERDAM. Meer informatie via deze website. Bekijk onderstaande trailer voor een eerste indruk.