Onderwerp: TONEEL
17 April 2007
The Hairy Ape, een rauwe komedie van Eugene O'Neill
Door Maja Westerveld met foto's van Ben van Duin (klik voor vergroting)
Op het podium staan stalen plateaus op diverse hoogtes. Daar tussen in een aantal instrumenten. De vijf muzikanten en vijf acteurs komen op. Ze zien er rauw, vuil en afgeleefd uit. Scène 1 wordt aangekondigd, het stuk begint.
We bevinden ons in de stookruimte van een oceaan-cruiser. De stokers hebben pauze. Ze zuipen, schelden op hun werkgevers, zingen over wisky en betere tijden. De stemming onder de stokers neigt enerzijds naar kameraadschap, anderzijds naar concurrentie. Alleen de potige Yank zuipt en scheld niet mee. Tenslotte zijn zij het die de boot varende en de wereld draaiende houden. Zonder hen beweegt het schip niet, zij zijn geen slaven, zij zijn onmisbaar!
Zijn trots wordt gekrenkt als de dochter van een miljonair, die de helft van het staal van de wereld bezit, met al haar goede bedoelingen komt kijken in het ruim waar Yank en andere stokers verhit kolen staan te scheppen. Zij ziet geen hardwerkende stokers, zij ziet wilde, schreeuwende, agressieve monsters. Yank, die er van uit gaat dat het één van zijn werkgevers is die komt klagen over hun arbeid, valt haar aan en gooit zijn schep naar haar. Zij schrikt, noemt hem een harige aap en valt flauw. Yank wil wraak. Er volgt een zoektocht naar de rijkeluisdochter en haar vader. Hij beseft dat hij helemaal niet onmisbaar is en dat men hem niet eens ziet staan. Hij wil de rijke familie aanvallen, en belandt daardoor, kapot geslagen door een agent, in de gevangenis, gevangen achter tralies van staal. Hier ontmoet hij andere gevangenen die zijn situatie lijken te begrijpen en zij raden hem aan naar een organisatie te gaan die hem kan helpen bij zijn wraak. Zij zullen al het staal van de wereld opblazen met dynamiet. Zij zullen hem begrijpen. Om daar te komen moet je wel aan een aantal eisen voldoen, je moet het wachtwoord weten en bovendien een puntmuts dragen. De goedgelovige Yank neemt al deze leugens voor waar aan en gaat opzoek naar de organisatie.
Vol wrok en rancune klopt hij aan bij de organisatie. Het blijkt een kantoor te zijn vol vredelievende mensen die op legitieme manier actie voeren en opkomen voor de minder bedeelden in de samenleving. Zijn agressieve houding wordt niet getolereerd, wordt zelfs afgekeurd, en weer staat hij er alleen voor.
Toevalligerwijs komt Yank langs een apentuin vol harige apen. Eindelijk wezens die in het zelfde schuitje zitten als hij. Harige apen, achter tralies, belemmerd door staal. Hij legt contact, kan eindelijk zijn ei kwijt en uiteindelijk weet hij samen met een gorilla de tralies te verbuigen. De apen ontsnappen. In alle euforie geeft de gorilla hem een vriendschappelijke knuffel. Yank breekt zijn rug, kruipt terug in de kooi om zich te beschermen tegen de apen en sterft. Van de eens zo ongenaakbare Yank is niets meer over.
Het samenspel tussen de acteurs, de live muziek en het prachtige decor leveren in deze voorstelling verbluffende en groteske scènes op. Je krijgt het ene spektakel na het andere te zien. Het stuk loopt over van humor, maar praktisch elke grap is zover doorgevoerd dat het rauw en bijna pijnlijk wordt om naar te kijken. Door de opbouw van de scènes en het verhaal, vind ik het absurdistische einde volkomen legitiem en waarachtig, en bovendien worden er in het in 1921 geschreven stuk thema's aangehaald, die mijn inziens vandaag de dag nog actueel zijn. Een rauwe, zwartgallige, grillige uitvoerig met een flinke dosis humor, prachtig om mee te maken.
Luister ook naar het interview dat Jacques Nachtegaal had met Ali-Ben Horsting en Yonina Spijker
ELS Inc - website
Arie de Mol - regie
Spel
Bart Klever
Gusta Geleijnse
Ali Ben Horsting
Yonina Spijker
Joep van der Geest
Muziek
René van Barneveld (Urban Dance Squad, Anouk),
Nico Nijholt (Willem Breuker, Rumbata),
Hans van der Meer (Maarten Altena Ensemble),
William Bakker (Kopna Kopna)en
Frank van Berkel (The Schismatics).