Onderwerp: OPERA EN OPERETTE
6 November 2006
Première Operette Villa Johanna
Door Mieke Kreunen
Zes jaar geleden werd de overheidssubsidie van de Hoofdstad Operette definitief stopgezet omdat het gezelschap geen kans zag het genre op een eigentijdse wijze voor het voetlicht te brengen. Het leek er toen een beetje op dat de operette in Nederland het loodje had gelegd om plaats te maken voor zijn meer op populaire muziek gebaseerde soortgenoot, de musical. Toch is er nu weer professionele operette te zien in Nederland want het nieuwe Nederland Operette Theater brengt dit seizoen Offenbachs 'La Vie Parisienne' met moderne middelen en elementen uit de musical. Maar dat is nog niet alles want Joop Stokkermans schreef de muziek van een andere nieuwetijdse operette, naar een script van John van Boekel, die op vrijdag 3 november in première ging in Oss. Villa Johanna wordt uitgevoerd door de Stichting Oss Cultureel, een amateurgezelschap dat in deze unieke Nederlandstalige productie werd bijgestaan door een artistiek team van professionals, waaronder de uit Oss afkomstige Maaike Widdershoven. Het verhaal van Villa Johanna vindt zijn oorsprong in Oss, de bakermat van de margarine-industrie rond 1880. Een pittige ruzie tussen de grootindustriëlen Anton Jurgens en Arnold van den Bergh over de aanleg van een kanaal is er de oorzaak van dat een riante villa van eigenaar en naam wisselt en zo wordt Villa Constance (genoemd naar de dochter Van den Bergh) omgedoopt in Villa Johanna (genoemd naar de vrouw van Jurgens).
De families Jurgens en Van den Bergh waren grondleggers van het huidige Unilever-concern. Het mag dan ook geen verwondering wekken dat Unilever één van de hoofdsponsoren is van deze productie. In de vroegere Villa Johanna is overigens nu het Museum Jan Cunen gehuisvest waarin op dit moment een tentoonstelling is gewijd aan de geschiedenis van de villa en zijn bewoners. In de operette Villa Johanna wordt het historische verhaal van de Villa en haar bewoners theatraal benaderd aan de hand van de liefde tussen de katholieke Leonie Jurgens en de joodse Louis van den Bergh temidden van de intriges en zakelijke conflicten.
Voor ons genoeg aanleiding om af te reizen naar Oss voor de première van Villa Johanna in een stampvol Theater De Lievekamp. In het concept is gekozen voor 'vertellers' in de vorm van Commedia dell'Arte acteurs die op weg zijn naar een optreden in Villa Johanna op het feest van de familie Jurgens, waar ook de familie Van den Bergh acte de presence zal geven. Ook tijdens de changementen tussen de aktes voeren dezze acteurs van de Commedia dell'Arte een entre'act op en geven commentaar op de gebeurtenissen. Dat werkt goed en zorgt ervoor dat de toeschouwer gaandeweg meer in het verhaal getrokken wordt. De muziek van Stokkermans ligt gemakkelijk in het gehoor, is toegankelijk en blijft al meteen in het geheugen hangen. Hij noemt Villa Johanna zelf een synthese tussen een musical en een operette en het is dan ook logisch dat de totaalindruk van de muziek, die varieert van Strauss tot rock, dichter bij de populaire muziek ligt dan bij de klassieke. In de arrangementen zitten, met name voor de de schitterende stemmen van solisten Widdershoven, Van Vliet en Van der Waal, interessante soms meerstemmige passages. Dat zorgt voor de krenten in de pap van de muziek die anders wellicht niet genoeg spannend zou zijn gebleven gedurende de hele voorstelling.
De totaalindruk was hier en daar overdadig en overweldigend en dan bedoel ik vooral de enorme hoeveelheid spelers op het toneel. Wat mij betreft had dat wel ietsje minder gemogen met name met een wat kleiner ensemble dat nu maar liefst 21 mensen telt naast de 4 acteurs van de Commedia dell'Arte, 14 bijrollen en de 3 hoofdrollen. Het decor van kunstenaar David Blade was bedoeld om te prikkelen en een beeldtaal aan te bieden die uitnodigt tot mee-associëren. Dat vond ik niet overal even goed gelukt en het decor oogde hier en daar wel erg van karton in elkaar geknutseld zoals bij het extra uitvergrootte servies van papier maché in de eerste acte. Wellicht had ook hier beperking in het aantal een strakker beeld opgeleverd. Toch ook veel leuke vonsten zoals de strobalen in het koetshuis of de schitterend verlichte trap in de slotscene. Over de prachtige kostuums en de choreografie eigenlijk niks dan lof want dat zat prima in elkaar en zag er goed uit. Het verhaal was met name in het gedeelte voor de pauze hier en daar wat langdradig met muzikale uitstapjes over de butler en de postbode die wat mij betreft niet veel toevoegden. Het was wellicht interessanter geweest om de onenigheid tussen de vaders van de jonggeliefden wat verder uit te werken in het script en dat had dan ook meteen voor meer pit en vaart gezorgd. Pittiger, of misschien moet ik zeggen pikanter, was trouwens zeker het gedeelte na de pauze met vrijpartijen achter de strobalen en de lingeriescene in het boudoir van Leonie, waarna de problemen tussen de ouders kennelijk ook als sneeuw voor de zon verdwenen en er getrouwd kon worden.
Al met al vond ik Villa Johanna een zeer verdienstelijke poging om de operette nieuw leven in te blazen op een moderne manier. Geweldig dat er een aantal professionals zijn die hun nek hiervoor willen uitsteken om naast al die enthousiaste amateurs een vernieuwende productie te realiseren. Het is een aanzet voor een ontwikkeling die vast nog wel meer navolging zal krijgen en een trend die zich ongetwijfeld zal voortzetten. Het blijft de vraag waar operette eigenlijk ophoudt en de musical begint. Op die vraag zou ik vooralsnog het antwoord niet weten maar ik ben wel benieuwd wat anderen daar over denken. Zeker is dat het premièrepubliek, waaronder alle Osse notabelen, met volle teugen van de voorstelling genoten hebben. Villa Johanna is nog te zien tot en met 12 november in de Lievenkamp te Oss. Cast & creatives Maaike Widdershoven - Leonie Floor-Anne van Vliet - Emily Robert van der Waal - Louis Joop Stokkermans - creatief concept/muziek Stanley Stokkermans - muzikaal leider Jeroen Sleijfer - arrangementen Carel van Vliet - creatief concept, artistieke leiding en regie Willemke Wijnakker - kostuurontwerp en choreografie David Bade - toneelbeeld en decor