Onderwerp: MULTIMEDIA, FESTIVAL, TONEEL
29 September 2006
Kamp van Hotel Modern
Door Mieke Kreunen met foto's van Herman Helle en Leo van Velzen (klik voor groter)
Hoe breng je één van de gruwelijkste gebeurtenissen uit de wereldgeschiedenis in beeld? Hoe moet je beschrijven wat er allemaal gebeurde in de concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog? Hoe kun je het onbeschrijflijke beschrijven? Het Rotterdamse Hotel Modern heeft een manier gevonden om ons ooggetuige te laten zijn in het concentratiekamp Auschwitz.
De speelvloer van de Blauwe Zaal in de Utrechtse Stadsschouwburg is veranderd in een mini-Auschwitz uitgevoerd in naturel materialen en kleuren. In een hoek van de maquette staan de drie spelers (allen in grijzige kleding) te wachten totdat het publiek heeft plaatsgenomen. We zien barakken en bewakingstorens, de rails en het perron waar de wagons vol Joden aankwamen, het crematorium en prikkeldraad, veel prikkeldraad. Het kamp wordt bevolkt door poppetjes van zo'n 8 cm hoog. Ze zien er wat onbeholpen uit, niet eentje hetzelfde als de anderen. Het zullen er duizenden worden in het uur dat volgt waarin een dag en een nacht in Auschwitz in beeld worden gebracht. Zodra het licht dooft komt de maquette tot leven doordat met we via een klein cameraatje inzomen in hoe de dag begint in het kamp. We zien op het grote scherm achter het toneel een poppetje, dat bediend wordt met behulp van ijzerdraad, een stuk hout doorzagen. Er ratelt een kar over de appèlplaats en de eerste SS-ers verschijnen op het toneel. In de kar zitten drie gevangen op weg naar de galg om te worden opgehangen. In het geluid dat we op de achtergrond horen klinkt de dreiging door van de naderende executie en tegelijk is er de belofte van de nieuwe dag. Dat laatste geldt niet voor de gevangenen, ze worden opgehangen.
De beelden die daarna volgen zijn aangrijpend en indrukwekkend. We zijn er getuige van hoe het kamp na de executie tot leven komt en de orde van de dag zich voltrekt als in een goed geoliede machine. Een trein vol mensen komt aan met een denderend geluid. Gek genoeg stoort het helemaal niet dat de cohorten poppetjes door de acteurs uit de wagons worden gepakt en op het perron gezet. Ze staan zijn met velen op bodemplaten gemonteerd en staan dus dicht op elkaar gepakt, hun bagage slordig over de vloer gestrooid. Precies zoals het was.
'Arbeit macht frei' staat er in neonletters boven de poort waardoor de gevangenen worden binnengevoerd. Terwijl de Radezkimars gespeeld wordt door een gevangenenblaasorkest wordt het ene na het andere plateau gevangenen naar binnen geschoven.
Het cameraatje registreert het allemaal. Al die poppetjes achter elkaar. Daarna komen de gaskamers in beeld, de naakte lijven van de poppetjes zijn transparant terwijl ze wachten op hun gruwelijk lot. Het dodelijke Zyklon B wordt opmerkelijk handig door een gevangenepoppetje in de stortkoker gegooid. Het crematorium moet op volle kracht werken om alle doden zo snel mogelijk te 'verwerken', de één na de ander wordt de ovens in geschoven met behulp van de ijzerdraadmarionetten. Heftig is de scene waarin we een officier een gevangene zien doodknuppelen, hij kan niet ophouden met slaan ook niet als al lang duidelijk is dat de man dood is. De slagen klinken hard in de doodstille zaal. Schrijnend het contrast tussen wat de gevangenen meemaken en het gelal en drinkgelach van de SS-ers in hun uniformen.
Er wordt geen woord gesproken in deze indrukwekkende voorstelling. Er is alleen geluid van de trein, de vogels, de bezems, de vrachtwagens en de ovens. Maar woorden zijn ook niet nodig bij de beelden die juist door hun eenvoud en het schokkerige cameraatje des te indringender binnen komen. Gek genoeg is het helemaal niet storend dat de spelers in het beeld lopen en plateau's vol poppen verplaatsen in de maquette, ook niet als het heel lang duurt voordat alle poppen zijn verzameld op de appèlplaats en achter het prikkeldraad. Het waren ook heel veel Joden in de kampen...
Deze voorstelling was - hoe kan het ook anders - ook onderdeel van de Manifestatie Kunst in Oorlog. Toen de laatste beelden verdwenen waren van het projectiescherm nadat we een laatste shot hadden gezien van de slaapbarakken waar kennelijk iemand een nachtmerrie had, stonden ze nog steeds op ons netvlies en bij sommigen in het publiek ook weer in hun herinnering. Dat was te voelen.
De voorstelling is nog in verschillende theaters de komende tijd dus ga het zien!
Hotel Modern - website
Kunst in Oorlog - website
“Auschwitz” valt niet na te spelen.Dat is iets dat echt onmogelijk is.“Shoa”, de film van de joods Franse ciniast Lansman maakt de verschrikkingen veel beter in beeld.En Steven Spielberg heeft een heel groot archief in de vorm van op film vastgelegde interviews van hen die deze verschrikkingen hebben overleeft.
Leibele (URL) - 07-05-’07 01:03
Ik krijg er kippenvel van. Ik denk dat ik het emotioneel te zwaar zou vinden om bij zo’n voorstelling aanwezig te zijn.
Brigitte (E-mail ) (URL) - 30-09-’06 07:37