Onderwerp: MUZIEK, LOCATIETHEATER, FESTIVAL
14 September 2006
Noorderzon en Amerika: U.S. and them
Door Marjanne de Haan en Liesbeth Beeftink, met foto’s van Jan Luursema
In de programmakrant van Noorderzon licht artistiek leider Mark Yeoman de special focus van dit jaar, Amerikaans theater, toe als een keuze voor reflectie. Het Amerika dat wij uit de media kennen, is vooral politiek en cliché, zegt Yeoman. Gelukkig bestaat er ook een ander, kritisch en genuanceerd Amerika. Het Groningse publiek kon het zelf ondervinden, want Noorderzon programmeerde maar liefst acht Amerikaanse voorstellingen. Ik bezocht er twee.
DJ Spooky, Rebirth of a Nation
Gezien op 21 augustus.
De Amerikaanse regisseur D.W. Griffiths heeft de eerste speelfilm in de geschiedenis van de film op zijn naam staan. Birth of a Nation, anderhalf uur lang, verscheen in 1915 en gaat over de Amerikaanse burgeroorlog, politieke intriges, de Klu Klux Klan en de misplaatste angst voor zwarte heerschappij. President Woodrow Wilson zag de film in het Witte Huis. De Amerikaanse DJ Spooky, alias Paul Miller, vermoedt dat Birth of a Nation ook wel eens te zien is in de thuisbioscoop van de familie Bush. Pikant, want de film is behalve een cinematografische doorbraak, racistische propaganda pur sang. De aankondiging in de programmakrant wekt hooggespannen verwachtingen over de politieke boodschap en actuele relevantie van Rebirth of a Nation en de Grote Tent zit behoorlijk vol voor een film/video voorstelling. De set gaat van start op drie schermen met Spooky aan de knoppen als DJ en VJ tegelijk. We zien de Engelstalige en Nederlandse versie van het origineel, waarvan het beeld soms terugkomt, of in spiegelbeeld ten opzichte van het midden vertoond wordt. Kale beats begeleiden het geheel. Aanvankelijk is de combinatie fascinerend en creëert Spooky een beklemmende sfeer. Het middenscherm wordt geflankeerd door contrastrijke zwart-wit beelden van dansers, doorsneden met beelden van voortrazende Klu Klux Klan ruiters; de tussentekst 'Call the clans' keert steeds terug.
Helaas worden de verwachtingen wat betreft de actuele relevantie niet helemaal waargemaakt. Voor wie Birth of a Nation nooit gezien heeft, voegt een geremixte rebirth weinig toe. Spooky herschikt de volgorde van scènes en speelt met onze waarneming van het beeld, maar uiteindelijk wil je het liefste gewoon die film zien en zijn de onderbrekingen eigenlijk hinderlijk. Volgens de beschrijving in het programma ontmaskert Spooky nog immer bestaande mythes, maar de taal die hij daarvoor hanteert, is misschien te zeer ingebed in de Amerikaanse cultuur en begrijp ik niet helemaal. Dat maakt Rebirth of a Nation een nogal uitgerekte, afstandelijke versie van een intrigerende film, die althans in deze opzet, eigenlijk wel voor zichzelf spreekt.
ACDickson: eBay PowerSeller, the American Dream in een eigentijds jasje
Gezien op 24 augustus.
Andrew Dickson is evangelist van eBay en verkondigt zijn blijde boodschap op laagdrempelige, interactieve en vooral typisch Amerikaanse wijze. Andrew Dickson is ook een acteur in zijn eigen one-man-show performances. AC Dickson: eBay PowerSeller is een bizarre voorstelling.
AC Dickson is helemaal uitverkocht: de rij voor de Spiegeltent reikt tot ver op de weg die er langs loopt. Even later vult de massa de elegante, veelhoekige varietetent en gaat 'the hour of power' van start. Geflankeerd door twee schermen en geassisteerd door zijn lovely wedded wife Susan (ja ook in het echt) die Powerpoint bedient, gaat Dickson los. Hij hitst het publiek op - who here would like to have more money? who of you would like to work less? - en doet ons vervolgens zijn eigen story uit de doeken. Van een aan lager wal geraakte linksige acteur tot een gelukkig getrouwde, gemiddeld 15 uur werkende, welvarende power seller. Dickson is een born-again capitalist en dat alles dankzij eBay. En zijn vader, die hem als een apostel op het juiste pad bracht. De Tell-Sell formule wordt vakkundig uitgebuit, maar met geamuseerde scepsis ontvangen. Meent 'ie het nou? Wanneer Dickson beweert dat eBay bijdraagt aan een betere wereld, lijkt de satire compleet.
Hierna zakt de voorstelling in tot het niveau van een bij vlagen nog komische presentatie over eBay. Zo leren we dat een PowerSeller aan de top van de eBay hierarchie staat, dat de naam peter072638 niet verkoopt en wescream4clean juist wel. We zetten een advertentie op de site en tellen samen af voor een door Dickson geveild item, hopend op een pop-off in de laatste seconden. Dickson blijft in de tweede heflt trouw aan het (serieus bedoelde?) zeer interactieve presentatie-aspect van de performance, wat het concept ervan interessant maakt, maar de voorstelling minder. Ik vraag me steeds meer af, wat hij ervan meent. Vooral als we online gaan, want dat bewijst dat ACDickson echt bestaat! Tegelijkertijd heb ik het wel gezien. Doorzappen.
Jeronimo Maya, En Concerto
Gezien op 19 augustus.
Een aangenaam verpozen bood het optreden van Jeronimo Maya, telg van de befaamde Maya flamenco familie. Maya speelt in de Spiegeltent, een theater met een gekoesterd vergane glorie uiterlijk compleet met rood pluche loveseats. In plaats van een ondeugende variété-act, zien we een geconcentreerde Maya plaats nemen op het podium. Hij verwelkomt het publiek in rollend Spaans. Je ziet de Nederlanders enthousiast puzzelen op de onbekende taal. Wat Maya ook zei, zijn muziek spreekt voor zich. Maya toont zich virtuoos en getalenteerd op de gitaar. Hij speelt gevoelige composities, die zo makkelijk lijken als iemand ze zo vloeiend speelt. Er zijn ook een paar popsongs die Maya een flamencogeluid meegeeft, zoals de sentimentele draak Hijo de la Luna. Vooral leuk voor mensen die naar een 'aha Erlebnis' verlangen. Halverwege de set haalt Maya zijn broer uit de coulissen, die ook flamencogitaar speelt. Ingegeven door bloedverwantschap, voelen de mannen elkaar haarfijn aan en spelen ze in harmonie flamencomuziek. Toch laat Jeronimo zien dat hij als jongere broer de meest flamboyante is op de gitaar.
NNT en ... Northern Stage, On Top of the Town
Gezien op 25 augustus.
Locatietheater is een belangrijk onderdeel van Noorderzon en het Noord Nederlands Toneel koos een bijzondere plek: het dak van een parkeergarage in de binnenstad van Groningen, letterlijk on top of the town. Groningse jongeren maakten samen met een theatergroep uit Newcastle een voorstelling over hun stad. Het resultaat is een associatieve, gefragmenteerde voorstelling in Engels en Nederlands, met een gelijkwaardige rol voor alle zestien spelers, die vloeiend over het natte parkeerdek glijdt. Een prestatie op zich. On Top of the Town is ook een onderhoudende voorstelling over de belevingswereld van jongeren, over de verschillen en overeenkomsten tussen leven in Newcastle en Groningen, Engels en Nederlands, onderling begrip en soms ook onwil om je in te leven in een ander. Universele thema's die tegelijkertijd blijkbaar toch ook plaatsgebonden zijn.
De 'Hollandse nuchterheid en Britse reserve' van de flyer zijn in het spel vooral Nederlandse bravoure tegenover meer ingehouden Engels acteerwerk. Maar in On Top of the Town staan de spelers niet voortdurend als twee groepen tegenover elkaar; als individu hebben ze in zo'n groot ensemble ook een eigen rol. De openingsscène heeft iets van een groep 8-musical, vooral overigens door de onverholen en onvoorwaardelijke steun van NNT-fans achter me in het publiek. Gelukkig verdwijnt die associatie weer snel en zijn de dynamiek en luchtige humor plezierig om naar te kijken. De enige decorstukken zijn grote en kleine kartonnen dozen en brede, witte tape waarmee steeds het visuele evenwicht op het toneel op inventieve wijze in stand wordt gehouden en plaats en ruimte steeds een nieuwe invulling krijgen. Ook het publiek wordt betrokken en zelfs uitgedaagd partij te kiezen voor de stedelijke toekomstvisioenen die de spelers een voor een uitbeelden.
Aanhoudende regen noodzaakt publiek en spelers om de uitgereikte regenponcho's aan te trekken, maar de voorstelling wordt uitgespeeld. Aan het einde ballen de acteurs als een kluwen samen in een hoek, een wat theatrale pose voor een stuk dat ondanks alles niet kan bogen op een diepgaande boodschap. Die pretentie heeft het ook niet, maar doordacht is het wel. Je merkt dat de groep de thema's stad, plaats en ruimte van alle kanten onderzocht heeft. On Top of the Town is een kijkdoos: al naar gelang het gat dat je kiest, verschijnt een andere wereld.