Onderwerp: MUSICAL
2 September 2006
The Wiz: Martine Bijl tovert met taal
Tekst en beeld van Mieke Kreunen (klik foto's voor vergroting)
De Nederlandse musical The Wiz is gebaseerd op de succesvolle film met Diana Ross en Michael Jackson en beleeft op 9 september a.s. in het Beatrixtheater in Utrecht de Europese première.
De ouderen onder ons kennen Martine Bijl wellicht nog uit de tijd dat ze zong over de 'Makelaar uit Schagen' maar dat ligt al heel ver achter haar. Sindsdien maakte ze een groot aantal platen en televisieprogramma's en schreef liedteksten, kinderboeken en teksten voor haar eigen theaterproducties. In 1995 werd haar eerste toneelstuk Walters Hemel opgevoerd. Ze is tegenwoordig vooral bekend en alom gewaardeerd als vertaalster van musicals. Ze vertaalde eerder de musicals 42nd Street, Aida en The Lion King. In 2002 ontving Martine Bijl de Musical Award voor Beste Vertaling voor haar vertaling van Elton John en Tim Rice’s Aida. Martine Bijl vertaalde The Wiz in het Nederlands. Regisseur van The Wiz, Glenn Casale zegt over Martine: "Ik heb Martine Bijl en zij begrijpt komedie, zij begrijpt het geheim van een goede tekst en weet die in een goed Nederlands equivalent om te zetten. Ik heb gemerkt dat de oorspronkelijke betekenis van de teksten in haar vertalingen goed naar voren komt en ik heb mijn oren. Als een tekst niet lekker zingt grijp ik in want dat hoor ik. Vooral hier heeft Martine een enorme prestatie geleverd: Nederlandstalige teksten die passen in de Motown sound! Dat stugge, nogal zware Nederlands op de swingende cadans van Motown soul, wie had dat gedacht?"
Een poosje terug sprak ik met Mathilde Santing over The Wiz en zij is heel duidelijk in haar bewondering voor Martine Bijl als ze uitlegt hoe blij ze is dat ze zo'n geweldig team van 'creatives' mag werken: "... bijvoorbeeld Glen Casale en Martine Bijl, dat zijn kunstenaars!" Ze zong ter illustratie een stukje uit een liedje van de Blikkeman zachtjes aan mij voor om duidelijk te maken wat ze bedoelde:
Olie op de golven, olie op het vuurMathilde voegt daar nog aan toe: "het zit vol met taalgrapjes en boodschappen en allemaal klopt het. Het staat als een huis wat ze geschreven heeft!"
Als je een tijd niet in de olie bent geweest
dan wreekt het zich op den duur
Martine Bijl zegt zelf over de Amerikanen die haar vertaling moeilijk kunnen controleren: "Maar ze dóen het wel. Oh dat gaat vreselijk. Ze krijgen van mijn vertaling weer een letterlijke vertaling in het Engels. En dat is op z'n zachts gezegd niet bevorderlijk voor de poëzie van het geheel. Dan heb ik iets beeldigs geschreven met rijmen en binnenrijmen en dan zie je het letterlijk in het Engels staan, zonder ritme, rijm of niks. Dan denk ik: "dit is wartaal". Het is mijn ergste moment tijdens het vertaalproces."
Hoewel The Wiz ooit geschreven werd als een kinderverhaal lijkt het er op dat er voor volwassenen ook volop te genieten valt in deze nieuwe feelgood musical al was het alleen maar vanwege de briljante teksten van Martine Bijl.
De foto's bij dit artikel werden gemaakt tijdens de repetities voor de musical sing-a-long op de Uitmarkt. Het is duidelijk te zien dat er al volop in de make-up is gezeten.
Wordt vervolgd...
The Wiz - website
@ Karin: daarom wordt er tegenwoordig ook veel gesproken over hertalen in plaats van vertalen. Daarmee wordt bedoeld dat in plaats van het letterlijk vertalen van de tekst in een andere taal het verhaal in het spraakgebruik van de andere taal wordt verteld geplaatst in een actuele context van dat moment zonder daarbij lettterlijk de originele tekst te volgen.
Mieke - 23-02-’07 15:34
Dank je Mieke.
Je kan duidelijk merken dat Karin er ‘geen kaas van heeft gegeten’.
Karin: vertaal dat maar ‘ns letterlijk naar het Engels 
Ene… Martine ROCKS, zelden zo’n goede Nederlandse vertaalster gekend die zo creatief met de taal omgaat zonder er echt ver vanaf te wijken. Ze weet dicht bij het hart te komen en daar draait het om. Of is het ‘what it turns about’??
Het is heel erg logisch dat Martientje Bijl bang is voor het moment dat er een letterlijke vertaling teruggestuurd wordt. De teksten van Mevr. Bijl hebben namelijk zelden iets te maken met wat de originele schrijver ooit geschreven heeft. Ze doet meer waar ze zelf zin in heeft en wat ze leuk vind.
Karin (E-mail ) - 23-02-’07 10:09